Zaktualizowany projekt ustawy o podmiotach obsługujących kredyty jest na ostatniej prostej. Jeden z fragmentów tego aktu może okazać się cennym wsparciem dla kredytobiorców mających kłopot ze spłatą długów konsumpcyjnych.
18 października Rządowe Centrum Legislacji opublikowało nową wersję projektu ustawy o podmiotach obsługujących kredyty i nabywcach kredytów. Przypomnijmy, że dokument ten to jeden z całej serii opóźnionych aktów mających wdrożyć do polskiego prawa unijne dyrektywy. W tym przypadku chodzi o tzw. dyrektywę NPL (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2021/2167 z dnia 24 listopada 2021 r. w sprawie podmiotów obsługujących kredyty). Termin transpozycji minął z końcem 2023 r.
Ustawa miała skomplikowane losy. Poprzednia koalicja rządząca przygotowywała własną wersję regulacji dotyczących windykacji. Efekt był kontrowersyjny i ostatecznie prace zarzucono. Z kolei obowiązek wdrożenia przepisów o NPL pozostawiono na ostatnią chwilę i nie sfinalizowano prac. Rozpoczęły się one od nowa po zmianie rządów, a efekty zaprezentowano w maju 2024 r.
Zobacz takżeObligacje Skarbowe zamiast lokaty? Przeczytaj jak zrobić pierwszy krok w bezpiecznych inwestycjach
Zaktualizowana o szereg poprawek wersja październikowa to efekt przeprowadzonych w szybkim tempie konsultacji. Większość propozycji zmian odrzucono, a poprawki nie zmieniają najważniejszych z punktu widzenia konsumentów treści.
Co da kredytobiorcom ustawa o niespłacanych kredytach?
Głównym cel dyrektywy NPL to ujednolicenie zasad obrotu wtórnego niespłacanymi kredytami na terenie UE. Takie umowy trafiają nierzadko do zewnętrznych podmiotów, które zajmują się tylko obsługą kontraktu lub kupują wierzytelność i samodzielnie odzyskują należność. Oba scenariusze uregulowano w polskim projekcie ustawy.
Dla kredytobiorców-konsumentów najważniejsze jest, że zmiana podmiotu obsługującego kredyt nie może ograniczać praw dłużnika. To oznacza, w uproszczeniu, że jeśli niespłacany kredyt zostanie nabyty przez np. firmę windykacyjną lub będzie obsługiwany przez podmiot-specjalistę, kredytobiorcy przysługują wobec niej takie same uprawnienia jak wobec banku będącego pierwotnym kredytodawcą.
W relacjach z kredytobiorcami podmioty obsługujące i nabywające kredyty muszą przekazywać informacje, które nie wprowadzają w błąd, nie są niejasne ani fałszywe, przestrzegać procedury ochrony danych osobowych oraz komunikować się w sposób najmniej uciążliwy.
Najważniejsze od strony praktycznej zmiany kryją się jednak nie w samej ustawie, a w zmianach, które wprowadza ona do ustawy o kredycie konsumenckim.
Najpierw propozycja restrukturyzacji
Kredytobiorcy popadający w kłopoty nie byli do tej pory traktowani jednakowo. W przypadku kredytów hipotecznych przewidziano kilka mechanizmów chroniących dłużników i dającym im dodatkowe opcje (przed uruchomieniem zabezpieczenia hipotecznego). Należy do nich m.in.:
- obowiązek zaproponowania przez bank restrukturyzacji zadłużenia,
- a później półroczny okres na ewentualną samodzielną sprzedaż nieruchomości.
Takich samych możliwości nie mieli kredytobiorcy zadłużający się na konsumpcję, czyli korzystający np. z kredytów gotówkowych, kart kredytowych itp. Teraz do ustawy o kredycie konsumenckim wprowadzony zostanie krótki fragment zmieniający ten stan rzeczy.
W przypadku opóźnień w spłacie bank lub pożyczkodawca w pierwszej kolejności zobligowany będzie do wysłania wezwania do dokonania spłaty. Wyznaczony w nim termin na uregulowanie zaległości nie może być krótszy niż 14 dni. Jednocześnie jest zobowiązany do pouczenia klienta o możliwości złożenia w terminie 14 dni roboczych wniosku o restrukturyzację.
Restrukturyzacja może polegać na refinansowaniu umowy o kredyt (udzielenie nowego kredytu na spłatę należności) lub zmianie warunków obowiązującej obecnie umowy. W projekcie wskazano tylko przykładowe możliwości, do których należą:
- zmiana rodzaju kredytu (np. z linii kredytowej na kredyt spłacany w ratach),
- wydłużenie okresu obowiązywania umowy i spłaty,
- odroczenie części lub wszystkich rat,
- zmiana oprocentowania,
- zawieszenie spłaty,
- spłata częściowa (np. tylko rata odsetkowa),
- przewalutowanie,
- częściowe umorzenie i konsolidacja zadłużenia.
Analiza wniosków o restrukturyzację nie będzie przeprowadzana uznaniowo. Na kredytodawcach spoczywa obowiązek posiadania odpowiednich polityk i procedur dotyczących stosowania adekwatnych środków restrukturyzacyjnych przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego. Jeśli wniosek zostanie odrzucony, kredytobiorca powinien otrzymać szczegółowe wyjaśnienia wskazujące na przyczyny decyzji.
Projekt zakłada, że nowe przepisy wejdą w życie po 14 dniach od dnia ogłoszenia ustawy. Wyjątek stanowią m.in. przepisy dotyczące składek instytucji nabywających i obsługujących kredyty na koszty funkcjonowania Rzecznika Finansowego, które zaczną obowiązywać od razu.
