Znaczna część przepisów wprowadzających zmiany w związku z zapewnieniem rozwoju rynku finansowego oraz ochrony inwestorów weszła w życie 29 września. Nowelizacje określane są jako "warzywniak". Co to oznacza dla inwestorów i spółek?
– Projekt dotyczy zgodnie z uzasadnieniem – uporządkowania i usprawnienia funkcjonowania instytucji rynku finansowego, w szczególności w zakresie eliminacji barier dostępu do rynku finansowego, usprawnienia nadzoru nad rynkiem finansowym, ochrony klientów instytucji finansowych, ochrony akcjonariuszy mniejszościowych i w spółkach publicznych oraz zwiększenia poziomu cyfryzacji w realizacji przez Komisję Nadzoru Finansowego i Urząd Komisji Nadzoru Finansowego obowiązków nadzorczych, poprzez odpowiednie zmiany w zakresie ustaw go regulujących – czytamy na stronie Sejmu.
Tyle jeśli chodzi o teorię, a jak wygląda to wszystko w praktyce? Projekt legislacyjny, zwany roboczo „warzywniakiem”, zakłada nowelizację 41 ustaw dotyczących rynku finansowego i powiązanych obszarów. Wśród zmian, które wprowadza znalazły się m.in.:
- likwidacja górnego limitu opłat pobieranych od emitentów na rzecz KNF – do tej pory maksymalna stawka wynosiła 30 tys. euro i jest ona naliczana od wysokości kapitałów własnych emitenta. Oznacza to, że teraz niektóre spółki z WIG20 przeleją na konto Komisji nawet kilka milionów złotych.
- podniesienie maksymalnej kary, która może zostać nałożona na zarządców funduszy inwestycyjnych (specjalistyczny i zamkniętych) z 500 tys. zł do 5 mln zł,
- ograniczenie możliwości oferowania obligacji korporacyjnych klientom detalicznym. Wartość nominalna takich obligacji, które zostaną wystawione poza rynkiem regulowanym, alternatywnym systemem obrotu lub platformami finansowania społecznościowego, ma wynosić co najmniej 40 tys. euro lub równowartość tej kwoty innej walucie. Ich sprzedaż klientom detalicznym będzie mogła odbywać się tylko za pośrednictwem firm inwestycyjnych.
- zakaz wykorzystywania autorytetu KNF do pozyskiwania klientów przez firmy (np. poprzez wybiórcze przywoływanie odpowiedzi Komisji udzielonych na ich pytania).
- zapewnienie ochrony ubezpieczającym i uczestnikom ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych, porównywalną z ochroną uczestników funduszy inwestycyjnych otwartych,
- wprowadzenie obowiązku sprawozdawczego dla banków rekomendujących, oferujących lub umożliwiających zawarcie umowy na lokatę strukturyzowaną,
- umożliwienie nałożenie kar na członków rady nadzorczej lub członków zarządu banku, którzy bezpośrednio nadzorowali obszar, w którym doszło do naruszenia prawa lub byli za odpowiedzialni (można będzie pociągnąć ich do odpowiedzialności także w sytuacji jeśli odeszli już ze stanowiska, ale naruszenie miało miejsce za ich kadencji),
- umożliwi towarzystwom funduszy inwestycyjnych (TFI) nabywanie papierów wartościowych gwarantowanych przez Skarb Państwa,
- umożliwienie korzystania z doręczeń elektronicznych podczas czynności KNF (kontrolnych i nadzorczych) z wyłączeniem decyzji administracyjnych,
- umożliwienie składania elektronicznych zawiadomień o zmianach statutu funduszy inwestycyjnych i transakcjach znacznymi pakietami akcji poprzez formularz na stronie internetowej,
- wprowadzenie do prawa rynku finansowego instytucję czynnego żalu,
- wprowadzenie instytucji tzw. jednolitej licencji bankowej, która sprawi, że banki nie będą musiały starać się o dodatkowe zezwolenie na prowadzenie działalności maklerskiej,
- umożliwienie bankom państwowym prowadzenia działalności maklerskiej,
- ograniczenie klientom detalicznym dostępu do obrotu praw uczestnictwa alternatywnych spółek inwestycyjnych (ASI) i zakaz zaciągania przez nie pożyczek od osób fizycznych.
Ostatni z wymienionych punktów jest jak do tej pory przedmiotem największych kontrowersji. Wprowadzając ograniczenia ustawodawca nie przewidział bowiem, że spółki zmuszone do ich przestrzegania naruszą regulamin giełdy. Sprawę giełdowych ASI opisywaliśmy na łamach Bankier.pl od chwili pojawienia się pierwszych sygnałów, że “warzywniak” może doprowadzić do ich zdjęcia z GPW i NewConnect.
Ustawa została przyjęta wraz ze szkodliwymi zapisami, jednak Ministerstwo Finansów zdecydowało się zaradzić temu wstawiając odpowiednią łatkę do ustawy o NABE. Ta ugrzęzła jednak w procesie legislacyjnym i nie została przyjęta na czas. Wtedy KNF i MF wydały komunikat, w którym stwierdziły, że pierwsza ustawa nie dotyczy spółek w obrocie publicznym, więc w zasadzie nie ma tematu. Na końcu GPW postanowiła zawiesić akcje ASI do czasu rozwiania wątpliwości. Sprawę na nowy poziom kuriozalności wyniósł wówczas KNF, który stwierdził, że nie uważa decyzji giełdy za słuszną.
Władza w ręce KNF i …straży granicznej
Duża część ustawy koncentruje się na zwiększeniu możliwości organów nadzorczych. Urzędnikom KNF przyznaje bardzo szerokie uprawnienia o charakterze śledczym. Obszernie na ten temat pisała na łamach portalu Prawo.pl Klaudia Lewandowska, prawnik w Dziale Prawa Rynku Kapitałowego Filipiak Babicz Legal.
Dzięki warzywniakowi pracownicy Komisji będą mogli wszczynać postępowania dowodowe, gdy stwierdzą okoliczności stanowiące podstawę do złożenia zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. Także wtedy gdy doszło do naruszenia przepisów prawa w zakresie, który nie podlega nadzorowi Komisji. Otrzymają prawo do pozyskiwania i utrwalania informacji ze stron internetowych wymagających zalogowania. Podczas prowadzonych czynności będą mogli korzystać z pomocy funkcjonariuszy policji.
Przewodniczący KNF będzie mógł wszczynać postępowania wyjaśniające w sytuacjach, w których nie da się określić podmiotu prowadzącego działania, w związku z którymi wszczyna się postępowanie. Dotychczas trzeba było określić kto jest po drugiej stronie. Po zmianie prawa postępowania będą mogły być prowadzone na dużo wyższym stopniu ogólności.
W warzywniaku zrezygnowano z oznaczania w upoważnieniu do prowadzenia czynności postępowania przedmiotu i zakresu postępowania wyjaśniającego. Oznacza to, że osoba wezwana do KNF nie będzie wiedzieć czego dotyczy sprawa, ani czy to ona jest przedmiotem zainteresowania Komisji. Podczas składania oświadczeń nie dowie się także, czy procedura zmierza w kierunku wszczęcia postępowania karnego lub administracyjnego.
Od kogo KNF może zażądać udzielenia wyjaśnień? Uprawnienia Komisji mają dotyczyć:
- emitentów giełdowych,
- podmiotów, których papiery wartościowe były notowane na giełdzie,
- podmiotów nienadzorowanych, będących stroną umowy, transakcji lub porozumienia z emitentem.
Uprawnienia w zakresie pozyskiwania informacji ze spółek otrzyma także Straż Graniczna. W celu zapobiegania popełnianiu przestępstw jej funkcjonariusze będą mogli korzystać z informacji objętych tajemnicą spółek, tajemnicą skarbową, czy tajemnicą zawodową.
Dziś powitaliśmy więc “warzywniak”, który zapewne faktycznie zmieni polski rynek finansowy. Czy będzie to zmiana na lepsze? W tym miejscu dyskusja pozostaje otwarta. Przykład potraktowania giełdowych spółek ASI, sprawia, że ta historia dotyczy już nie tylko rynku finansowego, ale przede wszystkim jakości procedowanego prawa i polskiej legislacji.
