Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, spadkodawca może wyznaczyć w testamencie dowolną osobę jako swojego spadkobiercę. Mimo to najbliżsi krewni, tacy jak małżonek, dzieci i rodzice, zachowują prawo do części spadku, nawet jeśli zostali pominięci w ostatniej woli zmarłego. Wyjaśniamy, kiedy i od kogo można ubiegać się o zachowek.
/Canva Pro /
Zachowek: na czym polega i kto ma obowiązek wypłaty?
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która chroni interesy najbliższych krewnych zmarłego, zapewniając im udział w spadku nawet w sytuacji, gdy zostali pominięci w testamencie. Małżonek, dzieci oraz rodzice spadkodawcy mają prawo do zachowku, co oznacza, że mogą ubiegać się o określoną część majątku, który przysługiwałby im zgodnie z dziedziczeniem ustawowym. Celem tej instytucji jest uniknięcie sytuacji, w której bliscy zostaliby pozbawieni środków do życia na skutek decyzji testatora.
Obowiązek wypłaty zachowku spoczywa przede wszystkim na osobach dziedziczących majątek na podstawie testamentu. W przypadku, gdy spadkobiercy nie są w stanie pokryć całej należnej kwoty z tytułu zachowku, odpowiedzialność ta przechodzi na zapisobierców windykacyjnych oraz osoby obdarowane przez spadkodawcę. Zapisobierca windykacyjny to osoba, która na mocy testamentu otrzymuje konkretny składnik majątku, niezależnie od działu spadku. Natomiast osoby obdarowane, nawet jeszcze za życia spadkodawcy, mogą być zobowiązane do wypłaty zachowku, jeśli wartość darowizn znacznie uszczupla wartość spadku.
Reklama
Proces dochodzenia zachowku rozpoczyna się, gdy uprawniony składa roszczenie o wypłatę należnej kwoty. Jeśli osoba zobowiązana do wypłaty nie chce tego zrobić dobrowolnie, konieczne jest złożenie pozwu w sądzie. W pozwie należy przedstawić uzasadnienie, wartość spadku oraz obliczyć wysokość przysługującego zachowku. Warto pamiętać, że najbliżsi zmarłego mają tylko pięć lat na dochodzenie swoich praw, więc nie należy zwlekać z przedstawieniem roszczenia. Zachowek najczęściej przyjmuje formę pieniężną, choć możliwe są inne formy zadośćuczynienia, jeśli obie strony wyrażą na to zgodę.
Przeczytaj też: Kto dziedziczy, gdy spadkobierca umiera? Prawo przewiduje trzy warianty
Kto ma prawo do zachowku?
Prawo do zachowku jest precyzyjnie określone przez artykuł 991 Kodeksu cywilnego, który wskazuje grupę osób uprawnionych do tego świadczenia. Zachowek przysługuje przede wszystkim najbliższej rodzinie zmarłego, co obejmuje zstępnych (dzieci i wnuki), małżonka oraz rodziców spadkodawcy. Należy zaznaczyć, że Kodeks cywilny wyklucza z prawa do tego świadczenia osoby, które zostały wydziedziczone przez spadkodawcę.
Wydziedziczenie może nastąpić, jeśli osoba najbliższa postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, dopuściła się przestępstwa wobec spadkodawcy lub jego bliskich, bądź uporczywie nie dopełniała obowiązków rodzinnych. Ponadto, osoby, które zrzekły się dziedziczenia, zostały uznane za niegodne dziedziczenia lub odrzuciły spadek, również tracą prawo do zachowku.
Wysokość zachowku zależy od wartości majątku, jaki przysługiwałby danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym. Co do zasady jest to połowa udziału spadkowego, jaki należałby się osobie uprawnionej. Jednak w szczególnych przypadkach, takich jak trwała niezdolność do pracy czy niepełnoletność w chwili śmierci spadkodawcy, wysokość zachowku wzrasta do dwóch trzecich udziału.
Przeczytaj też:
Kto dziedziczy spadek po bezdzietnym? To zależy od stopnia pokrewieństwa
Ile kosztuje pogrzeb? Z zasiłku możesz nie pokryć nawet połowy kosztów
Czy do opieki na dziecko wlicza się weekendy? Jasna odpowiedź ZUS
