Budynki z wielkiej płyty stanowią istotny element polskiego krajobrazu architektonicznego. Chociaż według danych stanowią one jedynie 1% krajowego zasobu budynków (około 60 tysięcy budynków z wielkiej płyty w odniesieniu do 6,2 miliona ogółem budynków mieszkalnych), to zamieszkuje je około 10 milionów Polaków, co oznacza, że statystycznie co czwarty obywatel naszego kraju mieszka w takim budynku.
Polska Izba Budownictwa, w partnerstwie z Siecią Badawczą Łukasiewicz – ITECH Instytutem Innowacji i Technologii oraz redaktorem Jarosławem Guzalem (termomodernizacja.pl), przy wsparciu ekspertów (w tym z Politechniki Lubelskiej) oraz audytorów energetycznych, realizowała projekt, który miał na celu znalezienie odpowiedzi na pytanie o możliwości termomodernizacji budynków z wielkiej płyty w Polsce.
Rezultatem tego przedsięwzięcia jest Raport zatytułowany „10 milionów szans, czyli jak termomodernizować budynki z wielkiej płyty w Polsce”.
Wyniki wskazują, że dzięki wprowadzeniu nowoczesnych technologii oraz wsparciu finansowemu (zarówno krajowemu, jak i unijnemu) można przeprowadzić kompleksową termomodernizację tych budynków, co pozwoli na uzyskanie wysokiego standardu energetycznego.
W projekcie skoncentrowano się na czterech najczęściej spotykanych w Polsce systemach budynków prefabrykowanych. Nie analizowano wymiany źródeł energii, w tym instalacji odnawialnych źródeł energii. Badanie skupiło się na redukcji zużycia energii przeznaczonej na ogrzewanie i wentylację.
Pierwszym krokiem w projekcie było przeprowadzenie ankiety wśród spółdzielni mieszkaniowych. Odpowiedzi udzieliło 130 spółdzielni, które łącznie dysponują 470 tysiącami lokali. Interesującym jest fakt, że 70% z nich planuje kontynuację prac termomodernizacyjnych w ciągu następnych 3-5 lat, lecz tylko 1% zamierza modernizować system wentylacji. Dlaczego ta informacja jest tak intrygująca?
Warto zwrócić uwagę na istotny aspekt zdrowotny, z którego nie wszyscy mieszkańcy zdają sobie sprawę. W wyniku dotychczasowych działań termomodernizacyjnych w budynkach z wielkiej płyty (głównie ocieplenie ścian i wymiana stolarki) mieszkania stały się „zbyt szczelne”, co znacząco zakłóciło działanie wentylacji grawitacyjnej. Zanieczyszczone, nadmiernie wilgotne powietrze sprzyja rozwojowi grzybów w mieszkaniach. Dlatego z powodów zdrowotnych wprowadzenie wentylacji mechanicznej staje się wręcz konieczne. Najlepszym rozwiązaniem, które warto rozważyć, jest połączenie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła (rekuperacją). Jest to tym bardziej istotne, ponieważ, jak wynika z analiz autorów Raportu, wentylacja odpowiada za niemal połowę strat energii.
Renowacja budynków z wielkiej płyty to także odpowiedni sposób na realizację polityki klimatycznej z uwagi na: szerokie grono beneficjentów, redukcję emisji CO2, zmniejszenie zagrożenia zdrowotnego wynikającego z niewystarczającej wentylacji oraz wykorzystanie potencjału krajowych firm i materiałów podczas działań termomodernizacyjnych.
Największymi przeszkodami w procesie termomodernizacji okazały się: brak doświadczenia w prowadzeniu procesów inwestycyjnych, brak umiejętności pozyskiwania finansowania zewnętrznego oraz rozproszona decyzyjność w zakresie remontu budynku.
W wyniku prac nad Raportem stworzono także listę rekomendacji dla zarządzających zasobem wielkopłytowym w Polsce, dotyczących działań związanych z procesem renowacji, które warto podjąć. Są to:
– sprawdzenie otwartości mieszkańców na partycypację w kosztach renowacji,
– wykonanie oceny stanu techniczno-termicznego,
– przeprowadzenie audytu energetycznego obejmującego modernizację wentylacji z rekuperacją i OZE,
– zbadanie możliwości uzyskania dofinansowania zewnętrznego i wewnętrznego,
– porównywanie wyników uzyskanych z zakładanymi,
– monitorowanie długofalowych efektów renowacji i badanie zmiany preferencji mieszkańców,
– rozważenie zastosowania decentralnej rekuperacji jako rozwiązania problemu nadmiernej szczelności,
– rozważenie OZE jako alternatywy lub wsparcia dla obecnych źródeł energii.
Jeśli chodzi o rekomendacje dla decydentów, to kluczowe wnioski, które nasunęły się podczas tworzenia Raportu, to potrzeba zbudowania proaktywnego, kompleksowego systemu wsparcia renowacji (szeroko pojęte doradztwo dla spółdzielni, wspólnot i zarządców nieruchomości) oraz zapewnienie koordynacji działań ministerstw i agend odpowiedzialnych za renowację.
Pełny Raport został udostępniony na stronie internetowej Polskiej Izby Budownictwa – https://pib.net.pl/images/termomodernizacja/PIB_R
