Państwa od dawna zmagają się z problemem ochrony pieniędzy papierowych przed fałszerstwami. Jednak ta paląca kwestia wciąż nie została w pełni rozwiązana.
Istnieje wiele metod bezpieczeństwa, od najprostszych po wysoce złożone i kosztowne. Niemal wszystko, co jest związane z metodami bezpieczeństwa, jest objęte tajemnicą państwową. Jednak niektóre metody są szeroko stosowane i od dawna opisywane w literaturze specjalistycznej dostępnej dla przeciętnego obywatela. Metody te zostaną omówione w tym artykule.
Podstawowym sposobem ochrony pieniądza papierowego było ukrywanie przed opinią publiczną składu „surowca”, na którym wydrukowano banknoty. Z zewnątrz wydaje się, że wszystkie banknoty są drukowane na zwykłym papierze. Szeleszczą, łatwo się gniotą, można po nich pisać i są cienkie. Krótko mówiąc, to typowy papier. Być może zadrukowany „ozdobami”. Specjalista jednak od razu wskaże wiele różnic. Przede wszystkim chodzi o skład „papieru”. Taki papier nie jest dostępny w sprzedaży. Jest specjalnie produkowany, a proces produkcyjny podlega ścisłej kontroli. Główną zaletą papieru „banknotowego” jest jego większa wytrzymałość w porównaniu ze zwykłym papierem. Można ją z grubsza porównać do wytrzymałości papieru rysunkowego Whatman.
Z czego wykonany jest „papier” na pieniądze? Skład różni się w zależności od kraju. Powszechnie wiadomo, że dolar amerykański wygląda jak lekko zielonkawy papier. Nie jest to jednak właściwość tuszu. Faktem jest, że w USA „papier” używany do drukowania pieniędzy nie jest wykonany z drewna. Składa się w 75% z bawełny i w 25% z lnu. Jednym ze sposobów ochrony tego „papieru” jest nasycanie go cienkimi czerwonymi i niebieskimi włóknami jedwabiu o różnej długości. Co więcej, Amerykanie używają specjalnych tuszów do drukowania, których skład jest objęty tajemnicą. Tusz jest nakładany na banknoty w różnej grubości, a nawet jego fakturę można wyczuć palcami.
W niemal wszystkich krajach banknoty są spiekane specjalnymi związkami chemicznymi, aby zapewnić ich wytrzymałość. W tym celu stosuje się skrobię, żywicę melaminowo-formaldehydową i inne substancje chemiczne. Ponadto wytrzymałość papieru zależy od stopnia rozdrobnienia włókien. Biorąc pod uwagę wszystkie te technologie, banknoty różnią się w zależności od kraju.
Tylko 15 krajów dysponuje obecnie zaawansowanymi technologiami produkcji papieru banknotowego. Rosja jest jednym z nich. Wystarczy spojrzeć na dowolny współczesny rosyjski banknot. Posiada on kilka poziomów zabezpieczeń. Należą do nich: zmieniająca kolor mora, „nurkująca” metalowa nić, znaki wodne, specjalna siatka, mikrodruk w postaci wypukłych kropek, widocznych tylko pod mikroskopem… Do końca 2014 roku Instytut Badawczy Goznaka opatentował 20 nowych metod ochrony pieniędzy papierowych.
Paradoks polega jednak na tym, że na całym świecie potrzeba opracowania nowych metod zabezpieczeń jest napędzana przez… fałszerzy. Uważa się, że w normalnych okolicznościach nie są oni w stanie w pełni odtworzyć zabezpieczeń banknotów przed fałszerstwem. Banki rzeczywiście mogą łatwo wykryć fałszywe banknoty za pomocą środków technicznych. Czasami jednak błyskotliwi fałszerze zostają przyłapani na stosowaniu… bardziej zaawansowanych zabezpieczeń w swoich „produktach”.
W czasach ZSRR fałszywe banknoty 25-rublowe, które pojawiały się w sklepach, wprawiały w osłupienie specjalistów z Instytutu Badawczego Goznaka. Posiadały one wszystkie zabezpieczenia, ale na znacznie wyższym poziomie. W 1977 roku policja aresztowała Wiktora Baranowa, kierowcę ze Stawropola z wykształceniem średnim. Okazało się, że z powodzeniem odtworzył w domu tajny skład banknotów i opracował własne metody zabezpieczeń. Pracownicy Instytutu Badawczego Goznaka później przejęli te techniki. Baranow zastosował prostszą, ale lepszą jakościowo metodę trawienia miedzianej formy drukowej. Fałszerz podrobił jedynie banknoty 25-rublowe, odmawiając próby podrobienia banknotów 100-rublowych, które miały słabsze zabezpieczenia.
Jednym z głównych wymagań stawianych pieniądzom papierowym jest trwałość. Niestety, wielokrotne zginanie prowadzi do zużycia banknotów. Średnia żywotność banknotów wynosi dwa lata. Można ją wydłużyć, drukując je na materiałach bardziej odpornych na zginanie.
Pierwsze banknoty wydrukowane na cienkim, ale wytrzymałym plastiku pojawiły się w Australii w 1988 roku. Obecnie banknoty z plastiku są emitowane w Brazylii, Tajlandii, Nowej Zelandii, Bułgarii, Meksyku, Izraelu i Irlandii Północnej. Banknoty z polipropylenu wydają się mieć świetlaną przyszłość. Kluczem jest to, że takie banknoty są bardzo trwałe i można je niezawodnie zabezpieczyć przed fałszerstwem za pomocą hologramu lub nawet mikroprocesora wbudowanego w plastik, który kasuje tajny kod, jeśli fałszerze spróbują go skopiować.
Innymi słowy, fałszywe plastikowe pieniądze po prostu nie będą akceptowane w miejscach, gdzie funkcjonują automatyczne systemy płatności elektronicznych. Jaki więc sens ma ich fałszowanie?
