Mieszkanie dla młodych na czym polega program mieszkaniowy, fot. gettyimages.com.
Młodzi ludzie, którzy stawiają swoje pierwsze kroki w niezależnym życiu, często stają w obliczu znaczących trudności finansowych związanych z zakupem własnego mieszkania. W odpowiedzi na tę potrzebę polski rząd realizował w latach 2013 – 2018. program Mieszkanie dla Młodych (MDM). Miał on na celu wspieranie młodych ludzi w zdobyciu własnego lokum. W tym artykule przyjrzymy się dokładniej zasadom tego programu oraz jego efektom, które odczuwamy do tej pory.
Gdańsk, Łostowice, pomorskie
Nowe mieszkanie Gdańsk Łostowice, ul. Kryształowa
360 185 zł
Łódź, Górna, łódzkie
Nowe mieszkanie Łódź Górna, ul. Wólczańska 248
Zapytaj o cenę
Mieszkanie dla Młodych — dopłata do pierwszego mieszkania
Program Mieszkanie dla Młodych był realizowany w latach 2013 – 2018. Jego nadrzędnym celem było finansowe wsparcie młodych Polaków, polegające na pomocy w zakupie pierwszego mieszkania. W myśl programu beneficjenci otrzymywali jednorazową dopłatę do wkładu własnego, która była wypłacana w momencie uruchomienia kredytu hipotecznego do zakupu mieszkania na rynku pierwotnym i wtórnym lub budowy domu.
Program MDM wszedł w życie na mocy Ustawy z dnia 27 września 2013 r. o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez młodych ludzi. Ustawa określała zasady udzielania ze środków Funduszu Dopłat finansowego wsparcia w związku z nabyciem mieszkania oraz regulowała zasady zwrotu ze środków budżetu państwa części wydatków, poniesionych na zakup materiałów budowlanych przez osoby fizyczne w związku z budową własnego mieszkania.
Kryteria przyznania wsparcia: dofinansowanie wkładu własnego Mieszkanie dla Młodych
Dofinansowanie mogło zostać udzielone nabywcy w związku z zaciągnięciem w banku kredytu udzielonego na zakup mieszkania lub jako wkład budowlany do spółdzielni mieszkaniowej, wnoszony w celu uzyskania prawa własności mieszkania, na podstawie zawartej ze spółdzielnią mieszkaniową umowy o budowę lokalu.
Dofinansowanie wkładu własnego mogło zostać udzielone, jeżeli nabywca złożył wniosek o dofinansowanie wkładu własnego najpóźniej do końca roku kalendarzowego, w którym ukończył 35 lat oraz do dnia ustanowienia lub przeniesienia na jego rzecz własności mieszkania. Nabywca nie mógł być też właścicielem budynku mieszkalnego jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego. Przyszły właściciel mieszkania nie mógł również mieć spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego i być właścicielem lub współwłaścicielem budynku, jeżeli jego udział w przypadku zniesienia współwłasności obejmowałby co najmniej jeden lokal mieszkalny.
Ponadto dofinansowanie mogło zostać udzielone w odniesieniu do mieszkania, które służyło zaspokojeniu własnych potrzeb mieszkaniowych nabywcy; a jego powierzchnia użytkowa mieszkania nie mogła przekraczać:
• 75 m kw. dla lokalu mieszkalnego i 100 m kw. dla domu jednorodzinnego,
• 85 m kw. dla lokalu mieszkalnego i 110 m kw. dla domu jednorodzinnego — w przypadku gdy w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie wkładu własnego nabywca wychowuje przynajmniej troje dzieci.
Limity cenowe w programie Mieszkanie dla Młodych
Kolejnym kryterium przy udzielaniu dofinansowania wkładu własnego był limit cenowy. Cena zakupu mieszkania lub wkład budowlany nie mógł przekraczać kwoty stanowiącej iloczyn powierzchni użytkowej mieszkania i średniego wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m kw. powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych, obowiązującego w gminie, na której terenie położone było mieszkanie.
Dofinansowanie wkładu własnego wynosiło 10% kwoty określonej jako iloczyn średniego wskaźnika przeliczeniowego kosztu odtworzenia 1 m kw. powierzchni użytkowej budynków mieszkalnych. Opierano się na wskaźnikach, obowiązujących w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie wkładu własnego w danej gminie.
Barierą było dofinansowanie mieszkania o powierzchni 50 m kw. W przypadku gdy nabywca w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie wkładu własnego wychowywał przynajmniej troje dzieci – powierzchnię użytkową mieszkania, będącą podstawą do ustalenia wysokości dofinansowania wkładu własnego na zasadach, o których mowa w ust. 1, zwiększało się z 50 m kw. do 65 m kw.
Kwota dofinansowania zależała od ilości posiadanych dzieci. Jeśli nabywca miał jedno dziecko, mógł liczyć na wsparcie w wysokości 150% kwoty. Jeśli miał dwoje dzieci, dofinansowanie wzrastało do 200%, a w przypadku wychowywania trojga dzieci i więcej, dofinansowanie wynosiło już 300% wkładu własnego.
Jakie warunki w programie Mieszkanie dla młodych, fot. gettyimages.com.
Kto mógł skorzystać z programu? Dodatkowe warunki
Ostatni warunek, jaki musieli spełnić nabywcy mieszkań, dotyczył samego kredytu hipotecznego. Mógł on być udzielony tylko przez wybrane banki. Środki pochodzące z kredytu musiały pokrywać przynajmniej 50% ceny transakcyjnej domu lub mieszkania.
Osoby, które skorzystały z programu, nie mogły sprzedać nieruchomości zakupionej w ramach programu przed upływem 5 lat od jej nabycia. Jeśli właściciel jednak zdecydowałby się na sprzedaż przed upływem wspomnianych 5 lat, musiał zwrócić całość otrzymanej dotacji.
Finansowe wsparcie było udzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego ze środków Funduszu Dopłat. Kredyt musiał być rozliczany w złotówkach i być zaciągnięty na okres minimum 15 lat.
Nowelizacja ustawy i zmiana zasad dofinansowania w Programie MDM
W 2015 roku zaczęła obowiązywać nowelizacja Ustawy z dnia 27 września 2013 r. o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez młodych ludzi. Dopuszczała ona do dopłat także nieruchomości z rynku wtórnego oraz zniosła limit wieku i wymóg nieposiadania wcześniej mieszkania dla rodzin z trójką dzieci. W efekcie popularność programu gwałtownie wzrosła. Efektem była napędzająca się koniunktura na rynku mieszkaniowym, którą odczuwamy do dziś.
Efekty programu MDM do 2023 r.
W ramach programu kupiono ponad 110 tysięcy nieruchomości. Łączna kwota kredytów, które zostały udzielone przy wsparciu MDM, wyniosła 19,26 mld zł. Zgodnie z informacjami zawartymi w artykule serwisu Money.pl, ponad 95 proc. dotacji dotyczyło lokali mieszkalnych, niecałe 5 proc. – domów jednorodzinnych. Średnia powierzchnia nieruchomości wyniosła 55,76 m kw. „Typowym” beneficjentem Mieszkania dla Młodych był tzw. singiel. Program kosztował państwo niemal 3 miliardy złotych.
Eksperci ocenili program Mieszkanie Dla Młodych pozytywnie, choć nie tak dobrze jak poprzedni „Rodzina na Swoim” (realizowany w latach 2007-2012). Mieli wiele zastrzeżeń, przede wszystkim do nieosiągnięcia założonych celów programu.
Jakie najważniejsze wnioski po realizacji programu MDM można było zauważyć?
• Program Mieszkanie dla Młodych od momentu swojego wprowadzenia cieszył się ogromną popularnością. Wielu młodych Polaków starało się o wsparcie w ramach tego programu, co dowodzi, że było ono potrzebne.
• Dzięki dofinansowaniu i możliwości zaciągnięcia kredytu hipotecznego młodzi ludzie mogli pozwolić sobie na zakup mieszkania, co z kolei mocno wpłynęło na wzrost popytu na nieruchomości.
• Zwiększony popyt przełożył się na aktywność deweloperów, którzy w większym stopniu zainwestowali w budowę mieszkań dostosowanych do potrzeb młodych nabywców.
• Przez początkowy system limitów cen mieszkań, które mogłyby być objęte dofinansowaniem, na rynku rozpowszechniły się zawyżone stawki za metr kwadratowy mieszkań.
• Ceny mieszkań wzrosły, głównie ze względu na wzrost popytu i sztuczne podwyższanie stawek przez deweloperów.
• Program Mieszkanie dla Młodych wpłynął na zwiększenie liczby udzielanych kredytów hipotecznych. Dla wielu młodych ludzi, którzy wcześniej mieliby problemy z uzyskaniem kredytu, MDM stało się kluczowym wsparciem.
• Celem, jakim było wsparcie rodzin i beneficjentów z dziećmi, nie do końca udało się zrealizować. Z pomocy skorzystali głównie single.
• MDM nie przełożył się na wzrost budownictwa jednorodzinnego. Zaledwie 5% wniosków dotyczyło dofinansowania budowy domu.
Wyzwania i kontrowersje MDM
Program Mieszkanie dla Młodych stanowił ważne narzędzie wspierające młodych Polaków w zdobyciu własnego mieszkania. Mimo licznych korzyści program Mieszkanie dla Młodych nie był pozbawiony kontrowersji i wyzwań. Niektórzy krytycy argumentują, że zwiększony popyt na rynku nieruchomości doprowadził do sztucznego podbicia cen. W wyniku wzrostu cen nieruchomości, które odczuwamy do teraz, własne mieszkanie w efekcie stało się jeszcze bardziej niedostępne dla mniej zamożnych. Można więc stwierdzić, że program MDM miał niezbyt pozytywny wpływ na rynek nieruchomości, poza wsparciem beneficjentów.
Co zamiast Mieszkania dla Młodych?
Program MDM, który przestał obowiązywać w 2018 r., zastąpiły w późniejszych latach dwie nowe formy wsparcia — Mieszkanie Plus oraz Mieszkanie na start. Program Mieszkanie Plus koncentrował się na ułatwieniu młodym Polakom wynajmu nieruchomości, nie zaś zakupu własnego lokum. Także Mieszkanie na start obejmowało maksymalnie 15-letni okres dopłat do czynszu dla grup spełniających określone kryterium dochodowe. Program został zakończony w maju 2023 r.
Nowe programy w 2023 r.
Obecnie wsparcie przy zakupie nieruchomości można uzyskać w ramach programu bezpieczny kredyt 2 procent, adresowanego do osób do 45 roku życia, które nie mają jeszcze własnego mieszkania i umożliwiającego uzyskanie taniego kredytu hipotecznego na preferencyjnych warunkach. Z założenia ma on także zwiększać zdolność kredytową w czasach wysokiego oprocentowania pożyczek. Funkcjonuje także skierowany do młodych osób z ograniczonym budżetem na własne M program rządowy Mieszkanie bez wkładu własnego, które umożliwia zakup nieruchomości na kredyt otrzymany na podstawie gwarancji wkładu własnego udzielanej przez BGK. Małżeństwa z dziećmi mogą liczyć w ramach tego programu także na umorzenie części kwoty do spłaty. Kolejne lata pokażą, jak najnowsze programy mieszkaniowe wpłyną na rynek nieruchomości i kieszenie Polaków.
Źródła:
- Mieszkanie dla Młodych — czy zakończony program zdał swój egzamin? – Money.pl, https://www.money.pl/gospodarka/wiadomosci/artykul/mieszkanie-dla-mlodych,232,0,2396648.html, dostęp 18.10.2023;
- Ustawa z dnia 27 września 2013 r. o pomocy państwa w nabyciu pierwszego mieszkania przez młodych ludzi Dz. U. z 2019 r. poz. 1116, https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20130001304, dostęp 18.10.2023.
