Jednym z istotnych problemów, które pojawiły się wraz z przybyciem obywateli Ukrainy, jest kwestia zabezpieczenia społecznego, w szczególności prawa do emerytury. Czy obywatel Ukrainy może otrzymać emeryturę w Polsce? Na jakich warunkach? I jaka jest faktyczna kwota wpłacana na konto seniora zza wschodniej granicy?
/ vivoo / 123RF/PICSEL
Podstawa prawna – umowa między dwoma państwami
Zacznijmy od podstaw, a konkretnie od umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Ukrainą. Dokument ten został podpisany 18 maja 2012 r., ale wszedł w życie dopiero 1 stycznia 2014 r. W rezultacie obywatele Ukrainy zatrudnieni w Polsce mogą ubiegać się o świadczenia emerytalne na warunkach podobnych do tych dla obywateli Polski. Co ciekawe, umowa dopuszcza wzajemność: Ukraińcy mogą otrzymywać świadczenia z obu krajów, pod warunkiem spełnienia określonych warunków.
Reklama
Ponadto umowa opiera się na zasadzie sumowania okresów ubezpieczenia, co oznacza, że okresy zatrudnienia w Polsce i na Ukrainie mogą być łączone przy ocenie prawa do świadczeń.
Kto może ubiegać się o emeryturę w Polsce?
Obywatele Ukrainy mogą otrzymywać emeryturę ZUS, jeżeli:
- osiągnęły wiek emerytalny: 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn,
- posiadać okres ubezpieczenia, co oznacza, że byli legalnie zatrudnieni w Polsce i opłacali składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Wbrew temu, co można by sądzić, nawet jeden dzień pracy może uprawniać do świadczeń. Należy jednak zachować ostrożność — nie należy oczekiwać znacznej emerytury po zaledwie jednym dniu pracy na pełen etat. W takim scenariuszu wypłacane kwoty będą minimalne (często zaledwie kilka centów), chociaż uprawnienia są formalnie ustalone.
Czas trwania służby i jego wpływ na wysokość emerytury
O ile o emeryturę można się ubiegać już przy jednym dniu ubezpieczenia, to aby otrzymać minimalne świadczenie emerytalne (obecnie 1878,91 zł brutto od 1 marca 2025 r.) , należy posiadać co najmniej:
- 20 lat służby (dla kobiet),
- 25 lat służby (dla mężczyzn).
Co ważne, okresy pracy na Ukrainie mogą być wliczane do tego stażu pracy — o ile nie pokrywają się z okresami zatrudnienia w Polsce . Jeśli wymagany okres nadal nie jest wystarczający, można spróbować połączyć okresy ubezpieczenia z innych krajów, z którymi Polska ma umowy o zabezpieczeniu społecznym (np. Czechy, Hiszpania, Bułgaria, Litwa lub Słowacja).
Uprawnienia do wcześniejszej emerytury
Podobnie jak obywatele polscy, Ukraińcy również mogą uzyskać wcześniejszą emeryturę, jeśli spełniają określone kryteria:
- urodzonych pomiędzy 31 grudnia 1948 r. a 1 stycznia 1969 r.,
- pracowali w szczególnych warunkach lub w szczególnych zawodach (np. górnicy, hutnicy, żołnierze, nauczyciele, pracownicy administracji celnej).
W takim przypadku można złożyć wniosek o przejście na emeryturę nawet 5 lat wcześniej niż wynosi standardowy wiek emerytalny.
Procedury i formalności – nie tylko dokumenty
Proces ubiegania się o emeryturę przez obywateli Ukrainy jest podobny do tego obowiązującego w Polsce, z tą różnicą, że obejmuje kilka dodatkowych kroków.
Jeśli Ukrainiec mieszka w Polsce, musi złożyć wniosek do ZUS za pomocą formularza EMP i PL-UA 7 (jeśli ubiega się również o świadczenia z Ukrainy). W przypadku osób mieszkających na Ukrainie procesem zajmuje się ukraińska instytucja ubezpieczeniowa (formularz UA-PL 8).
Co ciekawe, Oddział ZUS w Rzeszowie, a konkretnie Departament Realizacji Umów Międzynarodowych, zajmuje się obsługą ukraińskich emerytów w Polsce. To właśnie tam rozpatrywane są wnioski o świadczenia międzynarodowe.
Wypłata emerytury – kiedy i ile?
Po spełnieniu wszystkich wymogów formalnych i osiągnięciu odpowiedniego wieku emerytalnego ZUS może rozpocząć wypłatę świadczeń . Kluczowy warunek? Zakończenie zatrudnienia.
Uwaga: Jeśli osoba ubiegająca się o emeryturę nadal pracuje, ZUS wstrzyma wypłatę świadczeń do czasu otrzymania dokumentacji potwierdzającej ustanie umów o pracę. Wyjątek stanowią osoby prowadzące działalność gospodarczą, ponieważ nie musi ona być zamknięta, aby legalnie otrzymywać emeryturę.
Otrzymywanie dwóch emerytur dla Ukraińca? Tak, ale…
Osoba spełniająca wszystkie kryteria może jednocześnie otrzymywać emeryturę z Polski i Ukrainy . Jednak szczegóły mają znaczenie — aby kwalifikować się do tzw. minimalnego dodatku emerytalnego w Polsce, należy mieszkać w Polsce i nie przekraczać określonych progów dochodowych (np. z tytułu zatrudnienia). Przekroczenie limitu dochodów może prowadzić do
