Stopniowy wzrost w Polsce cen towarów i usług z różnych grup asortymentowych obserwowaliśmy już w 2021 roku, choć wówczas jeszcze mało kto dostrzegał problem rosnących cen. Dopiero w marcu 2022 roku inflacja osiągnęła dwucyfrowy poziom – 11 proc. W sierpniu odnotowano 16,1 proc., a w grudniu 2022 roku – 16,6 proc. Szczyt inflacyjny przypadł na luty 2023 roku, a na koniec czerwca według GUS ceny towarów i usług konsumpcyjnych rok do roku wzrosły o 11,5 proc. Do inflacji przez kolejne lata zdążyliśmy się już trochę przyzwyczaić. Czy zmieniła ona nawyki zakupowe Polaków?
Jak nasze nawyki zakupowe uległy zmianie w obliczu inflacji? (Unsplash)
Od luksusu do oszczędności – zmiana priorytetów w koszyku zakupowym
Ekonomiści okresowo przeprowadzają badania dotyczące zachowań zakupowych Polaków, a warunki panujące na rynku w postaci drożejących cen musiały w tym zakresie wywołać pewne zmiany. Firma Target PRO już na koniec 2022 roku oceniała, że w obliczu rosnących kosztów życia obserwowana jest zmiana nawyków zakupowych. Występują dwie grupy, czyli osoby które:
- wydają mniej i kupują zamienniki droższych marek w większych ilościach,
- są skłonne wydać więcej, kupując nieco rzadziej produkty markowe.
DHL Parcel Polska w badaniu „Prognozy zakupowe w e-commerce na najbliższe miesiące” zauważyło, że już w 2022 roku wyraźnie zaznaczony był trend powszechnego poszukiwania oszczędności w związku z wysokim poziomem inflacji.
Badanie „Centra handlowe ponownie w centrum uwagi klienta” przeprowadzone przez ekspertów z Polskiej Rady Centrów Handlowych wskazało, że aż 75 proc. respondentów zmieniło nawyki zakupowe, a 44 proc. ograniczyło swoje wydatki. Około 40 proc. zakupy robi mniej spontanicznie niż jeszcze rok wcześniej. Wydatki są bardziej świadome, więcej oszczędzamy.
Wpływ rosnących cen na wybór produktów – czy jakość ustępuje miejsca cenie?
Cena jest dziś bardzo ważnym czynnikiem przy dokonywaniu wyboru produktów różnego rodzaju. Potwierdza to badanie „Konsumpcja w warunkach wysokiej inflacji” zrealizowane w ramach projektu Zdrowie Finansowe przez Fundację Think! w partnerstwie z ING Bankiem Śląskim. Okazało się, że 93 proc. respondentów w związku z inflacją ponosi wyższe koszty życia, przez co zostaje im w portfelu mniej pieniędzy. To skłania do ograniczania wydatków poprzez mniejsze zakupy niż jeszcze przed inflacją – tak postępuje 59 proc. Polaków. Jednocześnie niemal 40 proc. szuka atrakcyjnych ofert cenowych.
Przy wyborze produktów trwałego użytku zwracamy większą uwagę na ich cenę, do czego przyznaje się około 50 proc. badanych, a w drugiej kolejności na ich użyteczność. Mniejsze znaczenie mają:
- moda,
- wygląd,
- pochodzenie produktów.
Zakupy są bardziej przemyślane – co drugi kupujący poświęca więcej czasu na zastanawianie się, czy potrzebuje danej rzeczy, i na porównywanie cen w różnych miejscach. Inflacja spowodowała, że ponad 50 proc. badanych czeka z podjęciem decyzji do chwili obniżki ceny przez sprzedającego.
Czy zakupy online stają się bardziej popularne?
W czasie pandemii COVID-19 siłą rzeczy musieliśmy zmienić model zakupowy i częściej zamawiać w internecie z uwagi na zamknięte sklepy stacjonarne. Wielu z nas przyzwyczaiło się do tego. Od czasu pandemii zmieniły się nasze nawyki, także w zakresie tego, gdzie dokonujemy zakupów. Rzadziej idziemy do supermarketów, a częściej jednak zamawiamy online.
Raport e-Izby „Dekada polskiego e-commerce” obejmujący lata 2013-2023 pokazuje, jak bardzo wzrosła liczba osób dokonujących zakupów w internecie. Odsetek internautów kupujących w sieci wzrósł w ciągu ostatniej dekady z 45 proc. do 87 proc., czyli niemal dwukrotnie. Na koniec 2022 roku wartość rynku e-commerce szacowana była w Polsce na 850 mld zł. 58 proc. Polaków uważa, że zakupy w internecie są optymalne.
Badanie CBRE właściwie potwierdza takie wyniki. Popularność e-commerce rośnie – obecnie 75 proc. polskich internautów zamawia produkty online co najmniej raz w miesiącu, a 27 proc. minimum raz w tygodniu. Agencja Mediowa Mindshare przygotowała w 2023 roku raport „Monitoring zmian w stylu życia” pokazujący, że inflacja wpłynęła na utrwalenie nawyków z czasów pandemii, m.in. dotyczące kupowania w sieci.
Kupony, promocje i zakupy grupowe
Przywołane badanie Fundacji Think! dowiodło, że mniej więcej połowa Polaków korzysta przy zakupach z kuponów rabatowych i programów lojalnościowych. Szukamy produktów używanych i weryfikujemy plany zakupowe pod kątem bieżących promocji i zniżek.
Dzięki wykorzystywaniu kuponów rabatowych, planowaniu zakupów w kolejnych supermarketach czy dyskontach, możemy sporo zaoszczędzić, ale i tak nasze wydatki rosną, ponieważ drożeje niemal wszystko.
Jak Polacy radzą sobie z finansowym stresem?
Zdecydowana większość, bo niemal 90 proc. Polaków, zgodnie z badaniem „Konsumpcja w warunkach wysokiej inflacji”, przedstawia emocjonalny stosunek do dokonywania zakupów i do inflacji jako takiej. Staramy się ograniczać zakupy, więcej oszczędzać, a nawet korzystać z produktów z drugiej ręki, by w portfelu pozostało więcej pieniędzy.
Inflacja odciska ogromne piętno na psychice wielu z nas, zwłaszcza najuboższych. Raport „Jak kupujemy w czasach inflacji” Agencji Inquiry wskazuje, że dla 2/3 Polaków wzrost cen okazał się mocno dotkliwy. Martwimy się o przyszłość i o to, czy będzie nas stać na dokonywanie kolejnych zakupów, jeśli ceny jeszcze mocniej wzrosną.
