Lider efektywności versus przeszkody dla inwestycji. Czy SI wesprze polskąekonomię w wykonaniu skoku technologicznego? To wnioski wynikające z najnowszegoopracowania zatytułowanego „Między ryzykiem a konwergencją: diagnoza efektywnościpolskiej gospodarki”, sporządzonego przez analityków ekonomicznych VeloBanku, podegidą Piotra Araka. Raport dogłębnie analizuje możliwości i trudności stojąceprzed polskimi przedsiębiorstwami w ujęciu średnio- i długoterminowym.
Polska pędzi, ale inwestycje kuleją
Polska ekonomia systematycznie zmniejsza dystans do Zachodniej Europy, azwiększająca się wydajność stanowi fundamentalny motor tej konwergencji. W latach1995–2024 przeciętny roczny przyrost wydajności wyniósł 3,4%, co sytuuje Polskę wgronie czołowych państw OECD pod kątem tempa niwelowania zaległości. Pomimo że poziomwydajności pracy (52,7 USD na godzinę w 2024 r.) wciąż jest mniejszy niżśrednia OECD (72,7%) i zasadniczo odbiega od Niemiec, analiza strukturalnauwidacznia, że średnie i duże przedsiębiorstwa w Polsce dorównują, aczasami przewyższają, efektywnością firmy z Zachodniej Europy.
Ten sukces jest jednak przyćmiony przez poważny problem: niski poziominwestycji. W roku 2024 Polska znalazła się wśród krajów Unii Europejskiej znajmniejszym stopniu inwestycji, który osiągnął jedynie 16,9% PKB– w porównaniu do średniej unijnej wynoszącej 21,2%. Przedsiębiorstwa wskazują natrzy główne bariery ograniczające wydatki: wysokie koszty energii (58%wskazań), niepewność co do przyszłych wydarzeń (55%) oraz deficyt wykwalifikowanej siły roboczej(50%). Brak wzrostu inwestycji, szczególnie w przemyśle i innowacyjnejtechnologii, może stanowić zagrożenie dla długofalowej konkurencyjności, chocwzrost gospodarczy krótkoterminowo wciąż jest podtrzymywany przez spożycieprywatne i wydatki rządowe.
Rosnące ryzyko gospodarcze i energochłonność
Polskie firmy działają w otoczeniu podwyższonego zagrożenia gospodarczego.Pomimo zachowania ocen kredytowych (A2 według Moody’s, A– według Fitchi S&P), duży deficyt i brak spójnej taktyki konsolidacjifiskalnej powiększają prawdopodobieństwo obniżenia oceny kredytowej w latach 2025–2026.Taki rozwój sytuacji implikowałby podniesienie kosztów obsługi zadłużenia dla całego sektoraprywatnego i publicznego.
Dodatkowym wyzwaniem jest wysoka energochłonność polskiej gospodarki,przewyższająca średnią dla państw Grupy Wyszehradzkiej. Te różnice są szczególniezauważalne w sektorach usługowych i technicznych (np. informacjai komunikacja, handel hurtowy), gdzie znaczne zużycie energii w relacji dowartości dodanej redukuje konkurencyjność firm.
Sztuczna Inteligencja jako szansa na technologiczny skok
Raport podkreśla, że digitalizacja jest zasadniczym motorem progresuproduktywności. Polska znajduje się blisko średniej UE pod względemintensywności cyfrowej (DII), a gospodarka cyfrowa generuje już ponad 10% PKB.
Coraz większą rolę gra sztuczna inteligencja (AI). Aktualnie korzysta z niejokoło 20–30% firm, a następne 30% planuje wdrożenia, co sygnalizuje oprzyspieszeniu transformacji. AI może stać się dla Polski nie tylko środkiemudoskonalenia działalności, ale wręcz możliwością na technologiczny skok iwzmocnienie długoterminowej konkurencyjności. Międzynarodowe prognozysugerują, że AI może powiększyć roczny przyrost produktywności pracy nawet o 0,5–3,5punktu procentowego w perspektywie dekady.
Warunkiem osiągnięcia sukcesu jest jednak strategiczne wykorzystywanie AI. Badaniawskazują, że aż 95% przedsiębiorstw lokujących środki w AI nie zauważyło wymiernychrezultatów biznesowych, ponieważ wdrożenia nierzadko ograniczają się do prostychzadań indywidualnych (tzw. "shadow AI"). Aby AI stała się bodźcemproduktywności, niezbędne są inwestycje w umiejętności cyfrowe,bazę danych oraz integrację technologii z najważniejszymi procesamibiznesowymi.
Kapitał społeczny – ukryty atut Polski
Co interesujące, poza determinantami ekonomicznymi, ekonomiści VeloBanku zwracają uwagęna przyrost kapitału społecznego jako fundament trwałej produktywności. Stopieńzaufania społecznego w Polsce podniósł się z 6,0 w 2013 r. do 7,0 w 2024 r.,kiedy to średnia w UE27 wynosi jedynie 5,8. Rosnące zaufanie, mocnoskorelowane z poczuciem bezpieczeństwa i dobrobytu, przekłada się na większąwydajność i potencjał dla progresu gospodarczego.
Podsumowanie
Polska ekonomia znajduje się w momencie, w którym utrzymanie wysokiegostopnia konwergencji wymaga natychmiastowej reakcji na narastające zagrożenia oraz deficytyinwestycyjne. Kluczem do przyszłego powodzenia, opartym już nie tylko na niskiejbazie, lecz na innowacjach, jest strategiczne wykorzystanie digitalizacji isztucznej inteligencji, w powiązaniu ze wzmocnieniem ładu instytucjonalnego istabilności fiskalnej.
Raport autorstwa ekonomistów VeloBanku
