Akademia Platona – mozajka odkryta w pobliskich Pompejach
Urszula Lesman
Trzy lata temu zespół badawczy Uniwersytetu w Pizie podjął się rozszyfrowania papirusów z Herkulanum za pomocą nowej technologii, zwanej „bionicznym okiem”. Od czasu odkrycia zwojów w XVIII wieku wielu papirologów próbowało już sprawdzić, co kryją papirusy i częściowo im się to udało. Jednak większość bezcennego dokumentu pozostaje zwęglona i teoretycznie nie nadaje się do odczytania.
Wybuch Wezuwiusza zniszczył 1800 zwojów w bibliotece w mieście Herkulanum podczas erupcji w 79 roku n.e., która pogrzebała także sąsiednie Pompeje. Erupcja wulkanu zamieniła zwoje w zwęglony węgiel drzewny, z którego badacze próbują odczytać treść od kilku stuleci.
Odczytane tysiąc słów
W XVIII wieku archeolodzy odnaleźli papirusy Herkulanum w Willa Papirusów (Villa dei Papyri), która należała do teścia Juliusza Cezara – Lucjusza Kalpurniusza Pizona Cezoninusa. Był on właścicielem jedynej klasycystycznej biblioteki, która przetrwała okres grecko-rzymski. Uważa się, że znajdowały się tam dzieła Sofoklesa, Epikura i Arystotelesa. Zniszczenie tych zwojów ma niemal podobne znaczenie jak zniszczenie przez wielki pożar zbiorów w Bibliotece Aleksandryjskiej.
Papirolog Graziano Ranocchia z Uniwersytetu w Pizie ogłosił w Biblioteca Nazionale w Neapolu pewne obiecujące średnioterminowe wyniki swojego projektu badawczego „Szkoły greckie”. „Bioniczne oko” umożliwiło jego zespołowi badawczemu odczytanie około 1000 słów z historii Akademii autorstwa Filodema z Gadary, epikurejskiego poety i filozofa. Dzięki tej nowej technologii przeniknęli warstwy węgla za pomocą optycznej tomografii koherentnej (OCT) i technik obrazowania hiperspektralnego w podczerwieni.
OCT dotychczas wykorzystywane było w medycynie do precyzyjnego i dokładnego badania pozwalającego ocenić narząd wzroku.
Technika ta pozwala obejrzeć naukowcom ukryte cechy obiektu, które mogą nie być widoczne gołym okiem. W ten sposób udało się odczytać tekst sprzed 2000 lat. Badacze uważają, że ustalili lokalizację miejsca pochówku Platona. Z ustaleń wynika, że miejsce jego ostatecznego spoczynku znajduje się w prywatnej części ogrodu akademii, w pobliżu sanktuarium Muz.
Rzymski dyktator Sulla zniszczył Akademię Platońską w 86 roku p.n.e., ale archeolodzy odkryli ją na nowo w XX wieku. Miejsce to jest obecnie otwarte dla publiczności. Archeolodzy dokładnie je zbadali, ale teraz okazuje się, że do odkrycia jest jeszcze więcej. Trzeba tylko wiedzieć, gdzie szukać.
Ostatnia noc Platona
„Tekst mówi także o ostatniej nocy Platona” – powiedziała Ranocchia. „Miał wysoką gorączkę i przeszkadzała mu muzyka, którą grano” – dodał. Co więcej z tekstu wynika, że Platon został albo sprzedany jako niewolnik na wyspie Egina w 404 roku p.n.e., kiedy Spartanie podbili wyspę, albo po śmierci Sokratesa, co zaprzecza wcześniejszym informacjom, że został sprzedany w 387 roku p.n.e. w Syrakuzach na Sycylii.
Projekt badawczy odczytywania zwęglonych zwojów z Herkulanum będzie kontynuowany do 2026 r.
