Osoby pominięte w testamencie nie zawsze muszą pogodzić się z tym, że nie odziedziczą niczego po zmarłym. Jeśli ustawowo należy się im część jego majątku, mogą ubiegać się o zachowek. Czy jednak mają do niego prawo, gdy za życia właściciel nieruchomości przekazał ją komuś w formie darowizny? Dobra wiadomość jest taka, że roszczenie można wysnuć również w takich okolicznościach.
/123rf.com /123RF/PICSEL
Darowizna i zachowek – czym są w świetle prawa?
Nieznajomość prawa szkodzi, dlatego w pierwszej kolejności warto poznać podstawowe pojęcia, które mogą interesować osoby pominięte w testamencie.
Zachowek
Zachowek to instytucja prawa cywilnego, która chroni najbliższych krewnych spadkodawcy. Jest on uregulowany w artykule 991 Kodeksu cywilnego. Osoby uprawnione do zachowku to zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Wartość zachowku wynosi 2/3 wartości udziału, jeśli uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy, lub połowę wartości udziału w innych przypadkach.
Darowizna
Reklama
Darowizna jest to umowa, na mocy której jedna strona (darczyńca) przekazuje bezpłatnie określone dobro lub prawa majątkowe drugiej stronie (obdarowanemu). Umowa ta powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego, choć w niektórych przypadkach, jeśli obie strony spełnią swoje zobowiązania, może być uznana za ważną bez aktu notarialnego.
Kiedy należy się zachowek od darowizny mieszkania?
O zachowku mówi się w sytuacji, w której osoba zmarła, tworząc za swojego życia testament wykluczyła z dziedziczenia swojego krewnego, któremu w przypadku dziedziczenia ustawowego należałaby się część majątku. Jednak nie zawsze wiadomo, co w sytuacji, gdy majątek został rozdysponowany jeszcze za życia osoby decyzyjnej, np. gdy mieszkanie zostało przekazane jako darowizna jednemu synowi, a drugi po śmierci ojca został z niczym.
Jeśli darczyńca przekazał nieruchomość w formie darowizny, to wartość tej darowizny jest brana pod uwagę przy obliczaniu zachowku. Oznacza to, że nawet jeśli osoba uprawniona do zachowku została pominięta w testamencie, może dochodzić swoich praw względem obdarowanego.
Kiedy można wystąpić zatem o zachowek? Gdy dana osoba nie została ujęta w testamencie w ogóle, ale też wtedy, gdy zapisana jej część spadku jest nieproporcjonalna lub niewystarczająca. Wtedy roszczenie kierowane jest do osoby, która została obdarowana mieszkaniem jako darowizną. Jej obowiązkiem z kolei będzie zaspokojenie roszczenia pominiętych spadkobierców – w tym przypadku brat będzie musiał spłacić brata.
Jak obliczyć wysokość zachowku od darowizny mieszkania?
Trzeba wiedzieć, że wartość zachowku nigdy nie jest ustalana „na oko”, a zawsze dokładnie obliczana na podstawie twardych danych. Aby obliczyć wysokość zachowku od darowizny mieszkania, trzeba zacząć od określenia:
- Ile osób jest uprawnionych do odziedziczenia spadku, gdyby doszło do tego na mocy ogólnie przyjętych przepisów i ustawy.
- Na ile części zostałby podzielony spadek między uprawnione osoby.
- Jaka jest suma majątku (wyrażona w wartości netto), który pozostawił zmarły z uwzględnieniem wartości darowizn, jakie zrobił za życia.
Mając powyższe dane można zastosować wzór:
Wartość substratu spadku x udział spadkowy
Uzyskaną wartość należałoby rozdzielić zgodnie z regulacjami Kodeksu Cywilnego, które mówią, że zachowek należy się w stosunku 1/2 dla dorosłych oraz 2/3 dla małoletnich lub trwale niezdolnych do pracy.
Przykład obliczenia
Jeśli ojciec przekazałby synowi darowiznę, a byłoby to mieszkanie warte 400 tysięcy złotych, po jego śmierci 2 lata później, matka chłopaka mogłaby ubiegać się o zachowek. Do spadku, którym w testamencie rozporządził zmarły ojciec należałoby wówczas doliczyć także to mieszkanie, biorąc pod uwagę jego aktualną wartość rynkową – np. 500 tysięcy złotych (do ustalenia wartości nieruchomości w takiej sytuacji zazwyczaj sąd powołuje biegłego rzeczoznawcę majątkowego).
W świetle prawa poszkodowana matka ma prawo do otrzymania 1/2 wartości jej ustawowego udziału. Byłaby to więc kwota:
1/2 z 500 tysięcy złotych = 250 tysięcy złotych. 1/2 z tej kwoty to zachowek należny matce, a więc 125 tysięcy złotych.
Osoby pominięte w testamencie mają prawo do zachowku, który chroni ich interesy nawet w przypadku darowizn dokonanych za życia spadkodawcy. Do obliczania należnej im kwoty służy konkretny wzór oraz wartości, które regulują przepisy polskiego Prawa Cywilnego. Warto wiedzieć, że zachowek nie należy się automatycznie, lecz trzeba o niego zawnioskować, składając pozew do sądu rejonowego lub okręgowego.
Przeczytaj także:
Międzyzdroje świecą pustkami. Mieszkańcy mówią o katastrofie: „Jedna trzecia turystów mniej”
Ceny materiałów budowlanych. Ile kosztuje beton, a ile blacha?
Nieprzyjęcie mandatu i sprawa w sądzie. Takie mogą być koszty
