Złożony we wtorek przez posłów projekt ustawy dotyczącej godzin nadliczbowych nauczycieli to nie przełom, lecz powierzchowna modyfikacja, mająca ukryć legislacyjny galimatias – twierdzi oświatowa „Solidarność”. Niezależny Związek Zawodowy „Forum-Oświata” podkreśla, że ta oferta nie rozwiązuje kwestii niezapłaconych środków za te godziny od 1 września 2025 r.
We wtorek, po zeszłotygodniowej deklaracji premiera Donalda Tuska, na stronie Sejmu upubliczniono wniesiony tego samego dnia przez posłów Platformy Obywatelskiej projekt nowelizacji Karty Nauczyciela. Wynika z niego, że regulacje, zgodnie z którymi nauczyciele otrzymają zapłatę za nieodbyte godziny nadliczbowe, jeżeli będą w dyspozycji, mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. bez wyrównania za czas od 1 września do 31 grudnia 2025 r. Zgodnie z informacją, projekt przekazano do zaopiniowania przez sejmowe Biuro Legislacyjne oraz Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji.
O komentarz PAP zwróciła się do trzech nauczycielskich organizacji związkowych.
Szef Niezależnego Związku Zawodowego „Forum-Oświata” Sławomir Wittkowicz zaznaczył, że wprowadzenie nowelizacji w życie przewidziano od 1 stycznia 2026 r. – Zatem pozostaje kwestia czterech miesięcy nieuregulowanych płatności za godziny nadliczbowe od 1 września 2025 r. – oznajmił.
Jego zdaniem „przynajmniej za ten okres nauczyciele powinni dostać rekompensatę” i „możliwa jest na przykład wypłata zaległości”. – Nie widzimy problemu w tym, żeby wyrównanie zostało wypłacone z budżetu w przyszłym roku – dodał.
Projekt poselski może być wniesiony m.in. przez grupę minimum 15 posłów. Wittkowicz zwrócił jednak uwagę, że pod projektem „nie widnieje podpis posłanki Platformy Obywatelskiej Barbary Nowackiej”, czyli kierującej resortem edukacji, co jego zdaniem „odzwierciedla sedno sprawy”. – Odbieramy to jako próbę zdystansowania się, pomimo wszystkich nagrywanych filmików o podnoszeniu znaczenia zawodu nauczyciela, o dogłębnych analizach, rozmowach ze związkami, o których w zasadzie nikt nie wie, może oprócz jednej organizacji związkowej – dodał.
Zaznaczył, że projekt nie był konsultowany ze związkiem zawodowym, chociaż jego zdaniem, powinien.
Przewodniczący Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” (KSOiW) Waldemar Jakubowski przekazał, że „projekt daje wrażenie, jakby jego jedynym celem było uciszenie nastrojów wśród nauczycieli po serii krytyki wcześniejszych zmian”.
„W gruncie rzeczy to nie reforma, a upiększająca poprawka mająca na celu zamaskowanie legislacyjnego zamieszania wywołanego nowelizacją z 2025 r. Zamiast uprościć system płac i rozliczania godzin, prawodawca kreuje kolejną warstwę nieprzejrzystych wyjątków i uściśleń, które jedynie spotęgują chaos interpretacyjny w placówkach oświatowych i urzędach” – skomentował.
Jakubowski podkreślił, że „podstawowym defektem” projektu jest to, że „prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe jest uwarunkowane realizacją zadań z art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty nauczyciela i marginalnie – żeby nie rzec w ogóle – ma to związek z instytucją gotowości do pracy”. Jak dodał, „innymi słowy dyrektor placówki ma poniekąd na siłę poszukiwać zadań dla nauczyciela w sytuacji, gdy uczniowie pójdą np. na wagary”.
Co więcej, jak dodał, „projekt nie był konsultowany z organizacjami związkowymi nauczycieli, pomimo że bezpośrednio dotyczy warunków pracy i płac”.
Do złożenia projektu we wtorek odniosła się rzeczniczka prasowa ZNP Magdalena Kaszulanis. – Dobrze, że rząd koryguje błąd ministerstwa w tak krótkim czasie – stwierdziła.
Podkreśliła, że na zmiany oczekują nie tylko nauczyciele, ale również uczniowie. – Wielu nauczycieli w geście solidarności zawodowej wstrzymało wyjścia i wycieczki klasowe w związku z nowymi regulacjami, które są niekorzystne finansowo – wyjaśniła.
Zapytana, czy projekt poselski był konsultowany z ZNP, odparła: – Prowadzono z ZNP rozmowy na jego temat. Jednakże ja tego projektu (wówczas – PAP) nie analizowałam – zaznaczyła.
Kaszulanis zwróciła uwagę, że ZNP wnioskowało o zmianę przepisów na korzystną dla nauczycieli od września bieżącego roku. – I tak też postrzegamy ten projekt – dodała.
Godziny ponadwymiarowe to godziny zajęć lub lekcji zlecone nauczycielowi powyżej obowiązkowego etatu. Zrobiło się o nich głośno w ostatnim czasie w związku z tzw. dużą nowelizacją Karty nauczyciela, która weszła w życie wraz z rozpoczęciem roku szkolnego 2025/2026.
W projekcie posłowie zaproponowali, aby wynagrodzenie za nieodbyte godziny ponadwymiarowe przysługiwało zawsze, gdy brak realizacji przez nauczyciela zleconych mu godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych nastąpił z przyczyn niezależnych od nauczyciela, a nauczyciel był gotów do realizacji tych zajęć.
Warunkiem zachowania prawa do wynagrodzenia jest pozostawanie nauczyciela w tym okresie w gotowości do podjęcia tych zajęć.
Dodatkowo – jak podkreślono – w celu uniknięcia niejasności, czy dopuszczalne jest przydzielenie nauczycielowi pozostającemu w gotowości do pracy wykonywania w tym czasie innych zadań, w projekcie zaproponowano doprecyzowanie, że w takim przypadku nauczycielowi można zlecić do wykonania w czasie, w którym zaplanowano godziny zajęć, które nie odbywają się z przyczyn niezawinionych przez nauczyciela.
Ponadto proponuje się doprecyzowanie brzmienia innego zapisu. Obecnie tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć (etat) nauczyciela ulega obniżeniu na potrzeby ustalenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe odpowiednio o 1/5 albo 1/4 tego wymiaru, za każdy dzień usprawiedliwionej absencji w pracy, dzień ustawowo wolny od pracy, dzień, w którym dla nauczyciela nie przewidziano zajęć, lub dzień w danym tygodniu, który przypada w innym miesiącu. „Intencją ustawodawcy było to, aby ww. obniżenie obejmowało również tygodnie, w których wypadają dni, na które nauczycielowi nie zaplanowano zajęć” – poinformowano. Autorzy projektu proponują doprecyzowanie przepisu poprzez wskazanie, że chodzi o „inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów”.
Proponuje się również modyfikację zapisu dotyczącego doraźnych zastępstw. Obecnie godziny doraźnych zastępstw mogą być realizowane w czasie, w którym zostały zaplanowane do realizacji przez nauczyciela zajęcia w przypadku, gdy z powodów dotyczących placówki oświatowej w danym dniu nauczyciel nie mógłby zrealizować zajęć wynikających z obowiązującego go tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. W takim przypadku realizuje on godziny doraźnych zastępstw w ramach ustalonego wynagrodzenia. „Zatem przepis ten przewiduje możliwość przydzielenia nauczycielowi godzin doraźnych zastępstw, w ramach ustalonego wynagrodzenia, jeżeli nauczyciel nie mógłby zrealizować w danym dniu zajęć wynikających z obowiązującego go tzw. etatu” – podano.
Posłowie proponują rozszerzenie tego zapisu o zajęcia realizowane w ramach godzin ponadwymiarowych. Jeżeli nauczyciel z powodów dotyczących placówki oświatowej nie będzie mógł zrealizować również godzin ponadwymiarowych, będzie można przydzielić mu zamiast zaplanowanych godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, realizację godzin doraźnych zastępstw.
„W takim przypadku nauczyciel realizuje godziny doraźnych zastępstw w ramach wynagrodzenia, jakie przysługuje mu za zaplanowane zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, tj. w przypadku zaplanowanych godzin ponadwymiarowych otrzyma wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe. Nie otrzyma natomiast dodatkowo wynagrodzenia za realizację godzin doraźnych zastępstw, gdyż stanowiłoby to podwójne wynagradzanie” – czytamy w uzasadnieniu.
Autorzy projektu proponują, aby nowelizacja weszła w życie z dniem 1 stycznia 2026 r. Projektowane przepisy będą miały zastosowanie do ustalania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe przypadające do realizacji począwszy od dnia wejścia w życie ustawy. Oznacza to, że nauczyciele nie otrzymają wyrównania za okres od 1 września do 31 grudnia 2025 r. (PAP)
pak/ agz/
