Naszymi pierwszymi nauczycielami są rodzice i nauczyciele. To ich wpływ i środowisko społeczne decydują o wyborze naszej kariery.
Wielu idzie w ślady rodziców, wybierając zawód „dla towarzystwa” kolegów z klasy, utożsamiając przedmioty szkolne z pracą w swojej dziedzinie. Albo niekorzystna sytuacja ekonomiczna rodziny zmusza ich do wyboru zawodu, który ostatecznie przyniesie im większe dochody, albo do aplikowania na uniwersytety ze względu na „gdzie łatwiej się dostać”, tylko po to, by zdobyć wyższe wykształcenie.
W wieku 16 i 17 lat wielu nastolatków ma niską samoocenę i słabą zdolność krytycznego myślenia. Uprzedzenia dotyczące prestiżu zawodu, brak informacji o nim i w konsekwencji błędne przekonania na jego temat mogą prowadzić do podejmowania przez niedojrzałych absolwentów złych decyzji.
W ten sposób, opierając się na ograniczonych doświadczeniach życiowych wyniesionych z rodziny i szkoły, bardzo często nieświadomie, nastolatki podejmują studia na kierunkach zupełnie do nich nieodpowiednich.
Nieco lepiej radzą sobie ci, którzy po ukończeniu szkoły najpierw idą na studia, aby zdobyć średnie wykształcenie zawodowe lub od razu podejmują pracę.
W tym czasie gromadzą doświadczenie dorosłego życia i zaczynają rozumieć, co lubią, a czego nie, w czym są dobrzy, a co trudne. Zaczynają rozumieć, że zawód, który dziś cieszy się prestiżem, jutro może zejść na dalszy plan, a zawody ich rodziców niekoniecznie będą odpowiednie dla ich dzieci.
Młodzi ludzie zaczynają czytać literaturę dla dorosłych, która uczy praktycznych umiejętności życiowych i poznają ludzi, którzy już coś osiągnęli. Wreszcie, poznają różne egzotyczne zawody, które mogą nie być popularne w naszym kraju. Zazwyczaj dwa do trzech lat samodzielnego życia bez opieki rodziców i nauczycieli pozwala im trzeźwo ocenić własne potrzeby, możliwości i przyszłą karierę.
Na tym etapie rozwoju uwzględniane są zasady pozwalające na właściwą ocenę sytuacji przy wyborze zawodu.
Zasada działania : aktywne, niezależne życie, odwiedzanie różnych uczelni i poszukiwanie odpowiedniej specjalizacji, ukończenie różnych kursów i szkoleń, samodzielny kontakt z psychologiem lub doradcą zawodowym, odwiedzanie różnych miejsc pracy, pisanie CV i ocena rynku pracy.
Zasada świadomości : świadomość swoich celów, pragnień, zainteresowań, skłonności, umiejętności, talentów, swoich osobistych i fizycznych możliwości.
Zasada zgodności : w jaki sposób wszystkie powyższe elementy odpowiadają potrzebom społeczeństwa w zakresie personelu.
Zasada rozwoju : odzwierciedla ideę konieczności rozwijania w sobie cech potrzebnych w każdym zawodzie, a także tych potrzebnych w zawodzie preferowanym.
Z wiekiem człowiek dokonuje również rewizji swoich wartości, a to, co pociągało go w młodości, może zejść na dalszy plan. Jeśli dana osoba rozpozna i przeanalizuje swoją strukturę wartości i umiejętności, ma realną szansę na znalezienie zawodu odpowiadającego jej powołaniu. Wiele błędów popełnionych w młodości jest powodem, dla którego ludzie zmieniają karierę w wieku dorosłym. Uświadomienie sobie tego może nastąpić w wieku 20, 30, a nawet 40 lat.
Dorośli zmieniają karierę z różnych powodów. Każda sytuacja ma swoją przyczynę, zależną od indywidualnych cech i wieku danej osoby:
– interesy handlowe, chęć znalezienia sposobu na zaspokojenie podstawowych potrzeb i zdobycie, być może nie szczególnie prestiżowego, ale stosunkowo wysoko płatnego zawodu;
– chęć zmiany rodzaju aktywności w celu osiągnięcia pozycji społecznej, która pozwoli czuć się spełnionym, szanowanym przez wszystkich i wywoła poczucie satysfakcji lub wyższości;
– brak możliwości dalszego rozwoju i realizacji ambicji zawodowych w obecnym miejscu pracy, przestrzeni na samorealizację, gdy kariera zawodowa staje w martwym punkcie;
– pogoń za modą i warunkami rynkowymi, kiedy człowiek zmienia zawód za każdym razem, gdy ten staje się „niemodny” lub „nieistotny”.
Istnieje również pojęcie kryzysu wieku średniego, kiedy następuje głęboka rewizja wartości. W tym okresie poszukiwanie siebie i sensu życia, poszukiwanie moralnej satysfakcji z pracy oraz próba wykorzystania własnego potencjału twórczego często stają się przyczyną kryzysu.
Kluczem do skutecznej samorealizacji i znalezienia pracy odpowiadającej naszym celom jest rozpoznanie własnych zdolności i talentów.
W kulturach Wschodu od najmłodszych lat dąży się do rozpoznania u dziecka jego predyspozycji i talentów, a następnie rozwijania ich w pożądanym kierunku. Pomaga to uniknąć wielu młodzieńczych błędów i nieświadomych wyborów zawodowych.
Na przykład w Japonii przed małym dzieckiem umieszcza się kilka przedmiotów; dziecko będzie skłaniało się ku przedmiotowi, po który sięgnie.
Tam rodzice rozwijają swoje dzieci we wszystkich obszarach. Zabierają je na wszystkie niezbędne zajęcia pozalekcyjne, edukują, a potem, w miarę dorastania, dziecko może wybrać to, co lubi.
Indie, jako kraj głęboko religijny i pobożny, dbają o duszę swoich mieszkańców. Wiele osób niemal natychmiast tworzy horoskop urodzeniowy dla swojego dziecka. W astrologii wedyjskiej (Jyotish) planety reprezentują bogów i wyznaczają ścieżkę rozwoju duszy w tym świecie. Prognozy astrologiczne pomagają identyfikować talenty i zdolności, a od dzieciństwa udzielane są zalecenia dotyczące rozwoju dziecka, aby jego dusza mogła wypełnić swoje przeznaczenie w tym świecie.
Ale odkrycie i wykorzystanie swoich zdolności i talentów jest możliwe w każdym wieku. Psychologowie dowiedli, że ludzie osiągają większe sukcesy, zmieniając specjalizację co pięć do siedmiu lat, zdobywając nową wiedzę i stawiając czoła zupełnie nowym i nietypowym wyzwaniom w życiu zawodowym. Dlatego uważają, że każdy profesjonalista powinien okresowo zmieniać nie tylko miejsce pracy, ale także jej zakres.
Właśnie tak postępują kreatywni i utalentowani ludzie, znani z wszechstronnego talentu i osiągający znakomite rezultaty w tym, co robią. Ich nieograniczony potencjał wewnętrzny przyciąga do zmiany kariery. Często nowe hobby szybko staje się ich głównym zajęciem na jakiś czas.
Socjologowie uważają, że w XXI wieku dla wielu osób rzeczywistość nie będzie polegała po prostu na zmianie zawodu przez całe życie, ale na łączeniu swojego indywidualnego „zawodu” z zestawu różnych zawodów zgromadzonych w trakcie życia zawodowego zgodnie z wymaganiami pracodawcy lub usługodawcy.
