W polskim systemie prawnym nawet osoby pominięte w testamencie mają szansę na otrzymanie części majątku spadkodawcy. Mechanizm zachowku, szczegółowo opisany w Kodeksie cywilnym, zapewnia finansową ochronę najbliższych członków rodziny zmarłego. Uprawnionymi do zachowku są m.in. dzieci, wnuki, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy mogą ubiegać się o odpowiednią kwotę pieniężną.
/123rf.com /123RF/PICSEL
Co to jest zachowek i komu przysługuje?
Zachowek to instytucja prawna chroniąca majątkowe interesy najbliższych członków rodziny spadkodawcy. Zgodnie z art. 991 Kodeksu cywilnego, uprawnionymi do zachowku są zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), małżonek oraz rodzice zmarłego. Mogą oni domagać się swojego udziału, jeśli zostali pominięci w testamencie lub darowiznach dokonanych za życia spadkodawcy.
Wartość zachowku stanowi połowę udziału spadkowego, który przypadłby uprawnionemu według dziedziczenia ustawowego. Jeśli osoba uprawniona jest małoletnia lub trwale niezdolna do pracy, jej udział wzrasta do dwóch trzecich tej wartości. Zachowek przybiera formę wierzytelności pieniężnej, co oznacza, że uprawniony może domagać się zapłaty określonej kwoty od spadkobiercy testamentowego. Takie rozwiązanie pozwala uniknąć konieczności fizycznego podziału majątku, co często bywa skomplikowane.
Reklama
Należy przy tym podkreślić, że nie każda blisko spokrewniona osoba ma prawo do zachowku. Na podstawie art. 1008 i 1009 Kodeksu cywilnego zachowku nie otrzymają m.in. spadkobiercy uznani za niegodnych, ci, którzy zrzekli się dziedziczenia lub odrzucili spadek oraz osoby wydziedziczone. Istotne przy tym jest, aby status wykluczający z zachowku miał odpowiednią podstawę prawną i faktyczną. Na przykład, jeśli osoba została wydziedziczona bezpodstawnie – wciąż może ubiegać się o pieniądze, powołując się przed sądem na nieważność lub bezskuteczność aktu wydziedziczenia.
Przeczytaj też: Spadek po ojcu, który drugi raz się ożenił. Kto ma prawo do dziedziczenia?
Jak osoby pominięte w testamencie mogą ubiegać się o zachowek?
Osoby pominięte w testamencie mogą ubiegać się o zachowek poprzez złożenie odpowiedniego wniosku do sądu cywilnego właściwego ze względu na ostatnie miejsce stałego pobytu spadkodawcy. Pozew o zachowek kierowany jest przeciwko spadkobiercy testamentowemu, który nabył prawo do spadku. Procedura rozpoczyna się od ustalenia, czy osoba wnioskująca należy do kręgu uprawnionych. Następnie sąd ocenia wartość spadku oraz określa wysokość zachowku.
Wartość zachowku oblicza się na podstawie wszystkich odziedziczonych aktywów po odjęciu długów i innych obciążeń. Sąd uwzględnia także wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę przed śmiercią oraz zapisów windykacyjnych, które mogą zwiększyć wartość substratu zachowku. Jest to kluczowy element, ponieważ zapewnia, że osoby pominięte w testamencie otrzymają należny im udział z majątku zmarłego, nawet jeśli znaczna część spadku została przekazana w formie darowizn za życia spadkodawcy.
Roszczenie o zachowek ulega przedawnieniu po upływie pięciu lat od ogłoszenia testamentu (art. 1007 Kodeksu cywilnego). Przerwanie biegu przedawnienia może nastąpić np. poprzez zgłoszenie zarzutu nieważności testamentu w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, co oznacza, że czas na dochodzenie roszczenia może się wydłużyć. W przypadku pozytywnego rozpatrzenia wniosku o zachowek osoba zobowiązana do jego wypłaty powinna niezwłocznie przekazać pieniądze uprawnionemu. Odsetki za opóźnienie należą się od daty dostarczenia zobowiązanemu wezwania do zapłaty zachowku.
Przeczytaj też:
Jak przepisać dom bez prawa do zachowku? Oto sposób na wybranie jednego spadkobiercy
Czy spadek może się przedawnić? Część terminów jest wyjątkowo istotna
Czy można dziedziczyć po byłym małżonku? Istnieją pewne wyjątki
