Przymusowy udział służy jako zabezpieczenie, które zapewnia, że bliscy spadkobiercy nie zostaną całkowicie wykluczeni podczas podziału majątku za pomocą testamentów i darowizn. Zazwyczaj uprawnienie to przysługuje dzieciom, małżonkowi lub rodzicom testatora, pod warunkiem, że mają oni prawne prawo do dziedziczenia. Ważne jest jednak, aby pamiętać, że prawo do przymusowego udziału podlega przedawnieniu, co oznacza, że po upływie określonego czasu nie można już skutecznie dochodzić roszczenia o zapłatę. Jakie są prawne ramy czasowe?
/ 123RF/Picsel, 123RF/Picsel / 123RF/PICSEL
Po jakim czasie traci się prawo do dziedziczenia?
W polskim systemie prawnym samo prawo do dziedziczenia nie podlega przedawnieniu . Zgodnie z artykułem 924 Kodeksu cywilnego, dziedziczenie rozpoczyna się z chwilą śmierci spadkodawcy i następuje automatycznie z mocy prawa. Oznacza to, że wniosek o potwierdzenie dziedziczenia można złożyć nawet wiele lat po śmierci spadkodawcy .
Ważne jest, aby pamiętać, że w przypadku zrzeczenia się spadku obowiązują różne ramy czasowe. Zgodnie z artykułem 1015 Kodeksu cywilnego spadkobierca ma sześć miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o swoich prawach do spadku, aby zadeklarować przyjęcie lub odrzucenie spadku. Jeśli nie podejmie działania, domniemywa się, że spadek został przyjęty z dobrodziejstwem inwentarza.
Reklama
Wyzwanie pojawia się w przypadku roszczeń związanych ze spadkiem, w szczególności z obowiązkowym udziałem. Roszczenia te podlegają określonym okresom przedawnienia.
Termin przedawnienia dla przymusowego podziału majątku bez testamentu
W przypadku braku testamentu przedawnienie roszczenia o zachowek rozpoczyna się od dnia otwarcia spadku, czyli od dnia śmierci spadkodawcy. Zgodnie z artykułem 1007 § 2 Kodeksu cywilnego, jeżeli uprawniony żąda zachowku od osoby, która otrzymała darowiznę lub zapis windykacyjny, termin przedawnienia wynosi 5 lat od dnia otwarcia spadku.
W przypadku istnienia testamentu roszczenie o zachowek podlega przedawnieniu z upływem 5 lat od dnia jego ogłoszenia zgodnie z art. 1007 § 1 Kodeksu cywilnego. Termin ten obowiązuje, gdy uprawniony dochodzi zachowku od spadkobierców testamentowych.
Warto również zauważyć, że do 23 października 2011 r. okres przedawnienia wynosił zaledwie 3 lata, co potwierdza orzeczenie Sądu Najwyższego z 7 lipca 2021 r. (III CSKP 107/21), w którym stwierdzono, że krótszy okres dotyczy roszczeń powstałych przed tą datą. Tak więc w starszych scenariuszach należy dokładnie przeanalizować datę otwarcia spadku i wszelkie działania, które mogą przerwać bieg okresu przedawnienia.
Czy mogę złożyć wniosek o przymusowy podział akcji po upływie 10 lat?
W większości przypadków roszczenie o przymusowy udział przedawnia się po 10 latach . Obowiązujący okres 5 lat nie ulega przedłużeniu, chyba że został zawieszony lub przerwany.
Nie należy mylić tej kwestii z przepisami dotyczącymi obliczania udziału obowiązkowego: zgodnie z artykułem 994 Kodeksu cywilnego, darowizny dokonane przez spadkobierców przez testatora są wliczane do spadku, ale tylko te dokonane w ciągu 10 lat przed ich śmiercią. Nie ma to jednak wpływu na okres przedawnienia roszczenia o udział obowiązkowy.
Kiedy ustawowy okres przedawnienia nie ma zastosowania?
Istnieją scenariusze, w których okres przedawnienia nie rozpoczyna się lub jest wstrzymany. Oprócz wcześniej wspomnianego przypadku małoletnich dzieci, dotyczy to również:
- osoby z ubezwłasnowolnieniem (art. 121 pkt 2 Kodeksu cywilnego),
- małżonkowie w trakcie trwania związku małżeńskiego (wstrzymanie się z dochodzeniem roszczeń wzajemnych),
- sytuacja, w której dłużnik uznaje wierzytelność (art. 123 § 1 pkt 2 Kodeksu cywilnego).
Wszczęcie pozwu o zapłatę zachowku lub podjęcie innych działań sądowych również przerywa bieg przedawnienia, który następnie jest wznawiany. Orzecznictwo, w tym orzeczenie Sądu Najwyższego z 27 października 2022 r. (II CSKP 306/22), potwierdza, że nawet zaniżone roszczenie może skutecznie przerwać bieg przedawnienia całego roszczenia.
Co zrobić, jeśli podejrzewasz, że przysługuje Ci przymusowy udział?
- Ustal datę śmierci spadkodawcy i istnienie testamentu – pomoże Ci to ustalić, kiedy rozpoczyna się bieg okresu przedawnienia.
- Sprawdź formalności związane ze spadkiem – czy został wydany akt notarialny o poświadczeniu dziedziczenia lub postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku?
- Zbierz dokumentację – akty zgonu, dokumenty potwierdzające pokrewieństwo, wyciągi z ksiąg wieczystych i hipoteki, a także informacje dotyczące darowizn.
- Skonsultuj się z prawnikiem , zwłaszcza jeśli masz wątpliwości co do terminu lub zakresu swojego roszczenia.
