Długotrwałe schorzenie i absencja w zatrudnieniu generuje szereg pytań zarówno ze strony osoby zatrudnionej, jak i firmy. Jak długi może być okres przebywania na zwolnieniu lekarskim? Kiedy pracodawca ma możliwość przeprowadzenia weryfikacji, a kiedy przysługuje mu prawo do rozwiązania umowy? Jakie niebezpieczeństwa wiążą się z nadużywaniem zaświadczeń lekarskich? Wyjaśniamy.
Jesień oraz zima to czas nasilonych zachorowań, co bezpośrednio przekłada się na zwiększającą się liczbę nieobecności z powodu choroby w przedsiębiorstwach. W okresie występowania infekcji, pracodawcy coraz częściej stają w obliczu komplikacji dotyczących organizacji pracy, tworzenia harmonogramów oraz zapewnienia ciągłości działania firmy. Zaświadczenia lekarskie o niezdolności do pracy, mimo że są podstawowym uprawnieniem osoby zatrudnionej i kluczowym elementem procesu zdrowienia, mogą w znaczący sposób wpływać na funkcjonowanie danego przedsiębiorstwa. W tym okresie szczególnie istotne jest, aby znać przysługujące uprawnienia oraz powinności, zarówno po stronie pracownika, jak i pracodawcy.
Ile maksymalnie można być na L4?
'Zgodnie z treścią artykułu 41 Kodeksu pracy, pracownik podlega ochronie przed zwolnieniem w czasie trwania urlopu lub innej usprawiedliwionej absencji w pracy, pod warunkiem, że nie upłynął jeszcze termin umożliwiający rozwiązanie stosunku pracy bez zachowania okresu wypowiedzenia.
Ochrona pracownika obejmuje urlopy rekreacyjne, jak również inne ich typy, takie jak urlopy związane z obowiązkami rodzicielskimi czy też bezpłatne. Stosownie do obowiązujących regulacji, pracownik może otrzymywać świadczenia związane z chorobą przez:
- 182 dni – standardowy wymiar okresu zasiłkowego,
- •270 dni – w sytuacji, gdy niezdolność do wykonywania obowiązków zawodowych jest skutkiem ciąży lub gruźlicy.
Po wyczerpaniu okresu zasiłkowego, pracownik ma możliwość ubiegania się o świadczenie rehabilitacyjne, które przyznawane jest maksymalnie na okres 12 miesięcy, pod warunkiem, że dalsze leczenie daje perspektywy na odzyskanie możliwości wykonywania pracy.
Ochrona pracownika na zwolnieniu lekarskim a przepisy prawa pracy
Pracodawca nie ma uprawnień do rozwiązania umowy z pracownikiem w czasie usprawiedliwionej nieobecności, obejmującej także zwolnienie lekarskie. Jednakże, ta ochrona nie jest bezwzględna i nie ma zastosowania w sytuacjach takich jak likwidacja zakładu pracy, zwolnienie dyscyplinarne, czy też w przypadkach opisanych w art. 53 Kodeksu pracy.
Kiedy pracodawca może zwolnić pracownika przebywającego na L4?
Artykuł 53 KP przewiduje opcję rozwiązania umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia, jeśli niezdolność pracownika do wykonywania obowiązków zawodowych z powodu choroby trwa:
- dłużej niż 3 miesiące — w sytuacji, gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy przez okres krótszy niż 6 miesięcy,
- dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku, a także pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące — w sytuacji, gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy przez co najmniej 6 miesięcy, lub jeśli niezdolność do pracy wynikła z wypadku w miejscu pracy lub choroby zawodowej;
Pracodawca może również dokonać zwolnienia pracownika, gdy na przykład:
- realizuje remont mieszkania,
- wykonuje pracę „na czarno”,
- wyjeżdża na urlop,
- realizuje działania wyraźnie sprzeczne z procesem leczenia.
W takich okolicznościach możliwe jest zwolnienie w trybie dyscyplinarnym, nawet w okresie obowiązywania zwolnienia lekarskiego.
Nadużywanie L4 w 2025 r. – coraz częstsze kontrole
Zgodnie z danymi ZUS, liczba kontroli zaświadczeń lekarskich wzrasta corocznie o kilkanaście procent. Przyczynami tego stanu rzeczy są:
- wydłużające się okresy zwolnień lekarskich,
- zwiększona ilość krótkich, wielokrotnie powtarzanych zwolnień,
- przypadki symulowania niezdolności do pracy.
Pracodawcy – działając w oparciu o obowiązujące przepisy – mają możliwość:
- weryfikacji pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim,
- sprawdzania, czy przestrzega on zaleceń lekarskich,
- składania do ZUS wniosku o ponowne zbadanie zasadności zwolnienia.
Wynik kontroli może skutkować pozbawieniem prawa do zasiłku – nawet za cały okres trwania niezdolności do wykonywania pracy.
Obowiązki pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim
Pracownik korzystający ze zwolnienia lekarskiego ma ściśle określone obowiązki, do których należą między innymi:
- przestrzeganie zaleceń lekarskich,
- udostępnienie miejsca pobytu w trakcie kontroli przeprowadzanej przez ZUS lub pracodawcę,
- unikanie aktywności, które mogą negatywnie wpłynąć na proces powrotu do zdrowia,
- powstrzymywanie się od wykonywania pracy zarobkowej,
- powiadomienie pracodawcy o zmianie adresu pobytu.
Naruszenie tych powinności może prowadzić do:
- utraty uprawnień do pobierania świadczenia,
- zwolnienia w trybie dyscyplinarnym,
- obciążenia pracownika kosztami nienależnie pobranych świadczeń.
Zarówno osoba zatrudniona, jak i pracodawca posiadają precyzyjnie określone prawa oraz obowiązki. Należy pamiętać, że zwolnienie lekarskie:
- zapewnia ochronę przed zwolnieniem z pracy,
- nie chroni przed rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia, jeżeli spełnione są warunki określone w art. 53,
- wymaga sumiennego wykorzystywania – nadużycia mogą skutkować zwolnieniem sprawcy lub utratą prawa do pobierania zasiłku.
Zwiększająca się ilość kontroli przeprowadzanych przez ZUS w roku 2025 oraz częstsze wykrywanie nieprawidłowości powodują, że zarówno pracownicy, jak i pracodawcy powinni być świadomi swoich praw i postępować zgodnie z obowiązującymi przepisami.
