Przymusowy udział służy zabezpieczeniu praw majątkowych najbliższej rodziny zmarłego, jednak zdarzają się sytuacje, w których nie można go żądać. Prawo określa konkretne okoliczności, w których beneficjent może utracić to prawo. Kiedy możesz nie mieć prawa do przymusowego udziału?
/ 123RF/PICSEL
Czym jest akcja obowiązkowa i kto jest do niej uprawniony?
Zachowek to przepis prawny mający na celu ochronę najbliższej rodziny zmarłego przed całkowitym pominięciem przy sporządzaniu testamentu. Jeśli dana osoba zostanie pominięta w testamencie lub otrzyma mniej niż to, do czego byłaby uprawniona zgodnie z prawem, może ona żądać wypłaty zachowku od swoich spadkobierców lub zapisobierców.
Prawo do akcji przymusowej przysługuje:
● zstępni zmarłego – czyli dzieci, wnuki i prawnuki (jeśli dziecko zmarło przed testatorem, jego udział dziedziczą jego dzieci),
Reklama
● małżonek zmarłego,
● rodzice zmarłego – ale tylko jeśli są uprawnieni do dziedziczenia na mocy prawa (np. jeśli zmarły nie miał dzieci ani wnuków).
Zazwyczaj zachowek wynosi połowę wartości udziału spadkowego w przypadku dziedziczenia ustawowego. W przypadku małoletnich dzieci lub osób z trwałą niepełnosprawnością zachowek wynosi dwie trzecie udziału.
Komu można odmówić prawa do przymusowego udziału?
Niemniej jednak nie wszystkie osoby będą uprawnione do zachowku, ponieważ ustawodawcy dopuścili możliwość jego utraty w określonych sytuacjach. Oznacza to, że nawet bliscy krewni, którzy teoretycznie mogliby ubiegać się o zachowek, mogą zostać całkowicie pozbawieni tego prawa.
W praktyce najczęściej zdarza się to w trzech scenariuszach.
Wydziedziczenie i prawo do udziału przymusowego
Wydziedziczenie to formalne zniesienie prawa do zachowku, ustanowione przez testatora w testamencie . Aby wydziedziczenie było ważne, musi zostać wyraźnie określone w testamencie wraz z odpowiednim uzasadnieniem. Kodeks cywilny wymienia trzy główne przyczyny wydziedziczenia:
● działanie wbrew woli testatora w sposób sprzeczny z normami społecznymi,
● dopuszczenie się ciężkiego przestępstwa przeciwko testatorowi lub jego osobom bliskim (np. akty przemocy, znieważenia),
● uporczywe zaniedbywanie obowiązków rodzinnych wobec testatora (np. brak opieki, unikanie kontaktu, brak wsparcia w czasie choroby).
Niegodność dziedziczenia i prawo do udziału obowiązkowego
Niegodna dziedziczenia odnosi się do sytuacji, w której osoba, która normalnie byłaby uprawniona do dziedziczenia lub otrzymania zachowku, zostaje uznana przez sąd za niegodną dziedziczenia . W przeciwieństwie do wydziedziczenia, które wynika z decyzji testatora, niegodność jest oceniana przez sąd pośmiertnie, na wniosek zainteresowanej strony (np. innego spadkobiercy).
Kodeks cywilny wymienia trzy główne podstawy uznania kogoś za niegodnego dziedziczenia. Są to:
● popełnienie umyślnego, poważnego przestępstwa przeciwko testatorowi (np. uszkodzenie ciała, groźby, przemoc),
● oszukańcze nakłonienie testatora do sporządzenia, zmiany lub odwołania testamentu albo utrudnianie mu tego,
● celowe ukrywanie, niszczenie, zmienianie lub podrabianie testamentu, a także wykorzystywanie podrobionego lub zmodyfikowanego testamentu.
Zrzeczenie się dziedziczenia i prawo do udziału obowiązkowego
Zrzeczenie się dziedziczenia to umowa między potencjalnym spadkobiercą a testatorem, w której spadkobierca zrzeka się prawa do dziedziczenia po wskazanej osobie. Umowa taka musi zostać sporządzona w formie aktu notarialnego za życia testatora.
W takim przypadku osoba, która zrzekła się spadku, jest traktowana po śmierci spadkodawcy tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. Powoduje to utratę zarówno prawa do dziedziczenia ustawowego, jak i do zachowku . Spadek przechodzi następnie na kolejnych spadkobierców ustawowych, zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, takich jak dzieci osoby, która zrzekła się spadku (jeśli zrzeczenie ich nie obejmowało), rodzeństwo spadkodawcy lub inni krewni.
WB
