Polska szczyci się bogactwem charakterystycznych, a czasem niezwykłych minerałów. Ich odkrycie wymaga czegoś więcej niż tylko spokojnego spaceru. „Trzeba wiedzieć, gdzie szukać i czego się spodziewać” – mówi dr Bartłomiej Kajdas, mineralog z Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
/ 123RF/PICSEL
Złoto, diament z Marmaroszu, szafir, legendarny hachetyt, radioaktywny autunit i toksyczny arsenopiryt – to tylko niektóre z niezwykłych minerałów występujących w Polsce. Dr Bartłomiej Kajdas podzielił się z PAP wskazówkami, gdzie szukać tych kamieni i jakie kroki podjąć po odkryciu rzadkich okazów.
Niezwykłe minerały w Polsce. „Trzeba wiedzieć, gdzie szukać”
Według mineraloga z Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Polska kryje w sobie liczne mineralogiczne cuda , które mogą zadziwić nie tylko hobbystów, ale i doświadczonych geologów. Niektóre z nich znane są głównie z literatury starożytnej i pozostają niemal mityczne, inne zaś są niezwykle rzadkie, okazjonalnie pojawiają się w postaci kryształów o długości zaledwie kilku milimetrów.
Reklama
Jednak odkrycie czegoś intrygującego zazwyczaj wymaga czegoś więcej niż tylko spaceru po lesie. „Trzeba wiedzieć, gdzie szukać i czego się spodziewać. W Polsce jest kilka obszarów, które szczególnie wyróżniają się bogactwem i różnorodnością minerałów. W innych regionach” – zauważył dr Kajdas – „nawet ekspert prawdopodobnie nie odkryłby niczego poza zwykłym piaskiem”.
Dolny Śląsk, a zwłaszcza Sudety, uchodzi za najbardziej zróżnicowany geologicznie obszar w kraju . „W tym regionie można znaleźć granaty, topazy, beryle, korundy, akwamaryny i turmaliny. Zazwyczaj spotykamy czarne, nieprzezroczyste kryształy turmalinów, choć zdarzają się również żywe rubelity o wyrazistej różowej barwie” – wyjaśnia dr Kajdas.
– Do niedawna w Karkonoszach odkrywano błyszczące, niebieskie szafiry, które być może nie nadawały się do wyrobu biżuterii, ale były piękne i robiły duże wrażenie – dodał.
W Piławie Górnej występują różne odmiany turmalinów i beryli, w tym akwamaryny, a w Pustkowie Wilczkowskim koło Ślęży występują drobne turkusy o zielonkawym odcieniu. W okolicach Złotoryi w Górach Kaczawskich nadal można wydobywać cząsteczki złota z aluwiów rzecznych (osadów).
Zachowaj ostrożność w kontakcie z minerałami radioaktywnymi. Zachowaj szczególną ostrożność.
Minerały radioaktywne stanowią odrębną kategorię. W rejonie Kletnie znajdują się kolorowe złoża autunitu i torbernitu, będących wtórnymi minerałami uranu. W tym rejonie kiedyś znajdowały się kopalnie uranu, a pozostałości tych minerałów są nadal sporadycznie odkrywane.
Ekspert ostrzega, że chociaż krótkotrwała ekspozycja na działanie substancji radioaktywnych nie jest niebezpieczna, to jednak nie zaleca się długotrwałego przebywania w ich pobliżu .
Kolejnym minerałem wymagającym ostrożnego obchodzenia się jest arsenopiryt , siarczek żelaza i arsenu, występujący w pobliżu Złotego Stoku. Arsen i jego związki są niezwykle toksyczne, stwarzając największe zagrożenie, gdy minerał ulega rozkładowi lub jest podgrzewany. Złoża złota, od których miasto wzięło swoją nazwę, są związane ze związkami arsenu w Złotym Stoku.
Innym godnym uwagi obszarem są okolice Krakowa, gdzie również można natrafić na intrygujące znaleziska. „W okolicach Rudna, Alwerni i Krzeszowic na przestrzeni lat odkryto różne rodzaje kwarcu: agaty, ametysty, chalcedon, a nawet spore geody . W Rudnie znajduje się nawet muzeum agatów, prezentujące wyłącznie lokalne znaleziska” – przypomniał mineralog.
Najbardziej zagadkowym minerałem tego regionu jest jednak haczetyna – naturalna parafina znaleziona w kamieniołomie Bonarka w Krakowie na początku XX wieku. „ To niezwykły minerał, niemal legendarny . Od stu lat nie odkryto żadnych nowych okazów, a większość kolekcjonerów zna go jedynie z opowieści. Większość okazów odkrytych na początku XX wieku znajduje się w naszej kolekcji w Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego” – dodał.
Fascynujące znaleziska można znaleźć również w Górach Świętokrzyskich. Malachit, azuryt i galena, ruda ołowiu, występują w rejonie Miedzianej Góry i Miedzianki. Obecność tych minerałów stanowiła podstawę funkcjonowania starożytnych, a nawet średniowiecznych, kopalń, takich jak kopalnia ołowiu i srebra w Tarnowskich Górach , obecnie wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.
Wśród tych stanowisk znajduje się również kopalnia krzemienia pasiastego w Krzemionkach Opatowskich. „W neolicie był to kluczowy surowiec. Narzędzia wykonane z tych krzemień odkryto nawet 650 km od miejsca wydobycia” – stwierdził dr Kajdas.
Mimo że Karpaty są mniej zróżnicowane geologicznie, posiadają kilka osobliwości . W pobliżu
