Złożony we wtorek przez parlamentarzystów projekt ustawy dotyczącej godzin nadliczbowych to nie przełom, lecz powierzchowna korekta, mająca zamaskować legislacyjny bałagan – ocenia oświatowa „Solidarność”. Niezależny Związek Zawodowy „Forum-Oświata” zaznacza, że ta propozycja nie rozwiązuje kwestii niezapłaconych środków za te godziny od 1 września 2025 r.
We wtorek, po zeszłotygodniowej deklaracji premiera Donalda Tuska, na stronie internetowej sejmu ukazał się zgłoszony tego dnia przez posłów Platformy Obywatelskiej projekt zmiany Karty Nauczyciela. Wynika z niego, że regulacje, zgodnie z którymi nauczyciele otrzymają zapłatę za nieprzepracowane godziny ponadwymiarowe, w sytuacji gotowości do pracy, mają zacząć obowiązywać od 1 stycznia 2026 r. bez wyrównania za okres od 1 września do 31 grudnia 2025 r. Według informacji, projekt został przekazany do oceny przez sejmowe Biuro Legislacyjne oraz Biuro Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji.
O stanowisko PAP poprosiła trzy nauczycielskie organizacje związkowe.
Szef Niezależnego Związku Zawodowego „Forum-Oświata” Sławomir Wittkowicz zwrócił uwagę, że rozpoczęcie obowiązywania nowelizacji zaplanowano na 1 stycznia 2026 r. – Zatem pozostaje kwestia czterech miesięcy zaległych wypłat za godziny ponadwymiarowe od 1 września 2025 r. – stwierdził.
Według niego „przynajmniej za ten czas nauczyciele powinni otrzymać rekompensatę” i „możliwa jest na przykład wypłata zaległości”. – Nie widzimy problemu, by wyrównanie zostało wypłacone ze środków przyszłorocznego budżetu – dodał.
Propozycja poselska może być zgłoszona m.in. przez grupę minimum 15 parlamentarzystów. Wittkowicz zauważył jednak, że pod projektem „nie figuruje podpis posłanki Platformy Obywatelskiej Barbary Nowackiej”, czyli szefowej ministerstwa edukacji, co jego zdaniem „odzwierciedla sedno sprawy”. – Interpretujemy to jako próbę zdystansowania się, pomimo tych wszystkich nagrań o podnoszeniu rangi zawodu nauczyciela, o szczegółowych analizach, rozmowach ze związkami, o których właściwie nikt nie wie, może z wyjątkiem jednej organizacji związkowej – uzupełnił.
Zasygnalizował, że projekt nie był konsultowany ze związkiem zawodowym, choć według niego, powinien być.
Przewodniczący Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” (KSOiW) Waldemar Jakubowski poinformował, że „projekt wywołuje wrażenie, jakby jego jedynym celem było załagodzenie nastrojów wśród nauczycieli po fali krytyki wcześniejszych zmian”.
„W gruncie rzeczy to nie reforma, lecz kosmetyczna korekta mająca ukryć legislacyjny chaos spowodowany nowelizacją z 2025 r. Zamiast uprościć system wynagradzania i rozliczania godzin, prawodawca tworzy kolejną warstwę niejasnych wyjątków i doprecyzowań, które jedynie spotęgują zamieszanie interpretacyjne w szkołach i urzędach” – ocenił.
Jakubowski podkreślił, że „zasadniczą wadą” projektu jest fakt, że „prawo do wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe jest uwarunkowane realizowaniem zadań z art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela i niewiele – żeby nie powiedzieć wcale – ma to wspólnego z instytucją gotowości do pracy”. Jak dodał, „innymi słowy dyrektor placówki ma niejako na siłę szukać zadań dla nauczyciela w sytuacji, gdy uczniowie pójdą na przykład na wagary”.
Ponadto, jak uzupełnił, „projekt nie był konsultowany ze związkami zawodowymi nauczycieli, mimo że bezpośrednio wpływa na warunki pracy i płace”.
Do złożenia projektu we wtorek odniosła się rzeczniczka prasowa ZNP Magdalena Kaszulanis. – To dobrze, że rząd naprawia błąd ministerstwa w tak szybkim tempie – powiedziała.
Zaznaczyła, że na zmiany czekają nie tylko pedagodzy, ale także uczniowie. – Wielu nauczycieli w geście solidarności zawodowej zawiesiło wyjścia i wycieczki klasowe w związku z nowymi regulacjami, które są niekorzystne finansowo – wytłumaczyła.
Zapytana, czy projekt poselski był konsultowany z ZNP, odparła: – Odbywały się z ZNP rozmowy na jego temat. Natomiast ja tego projektu (wtedy – PAP) nie widziałam – zaznaczyła.
Kaszulanis zwróciła uwagę, że ZNP dążyło do zmiany przepisów na korzystniejsze dla nauczycieli od września tego roku. – I tak też postrzegamy ten projekt – dodała.
Godziny ponadwymiarowe to godziny zajęć lub lekcji przyznane nauczycielowi ponad obligatoryjne pensum. Temat ten zyskał rozgłos w ostatnim czasie w związku z tzw. dużą nowelizacją Karty Nauczyciela, która weszła w życie z początkiem roku szkolnego 2025/2026.
W projekcie posłowie zasugerowali, aby wynagrodzenie za niezrealizowane godziny ponadwymiarowe przysługiwało w każdym przypadku, gdy niezrealizowanie przez nauczyciela przydzielonych mu godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych wynikło z przyczyn niezależnych od nauczyciela, a nauczyciel był przygotowany do prowadzenia tych zajęć.
Warunkiem zachowania prawa do wynagrodzenia jest pozostawanie nauczyciela w gotowości do prowadzenia tych zajęć w danym czasie.
Dodatkowo – jak zaakcentowano – w celu uniknięcia niejasności, czy możliwe jest powierzenie nauczycielowi pozostającemu w gotowości do pracy wykonywania w tym czasie innych zadań, w projekcie zaproponowano sprecyzowanie, że w takim przypadku nauczycielowi można zlecić do wykonania w czasie, w którym zaplanowane były godziny zajęć, które się nie odbywają nie z winy nauczyciela.
Co więcej, proponuje się doprecyzowanie treści innego przepisu. Aktualnie tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć (pensum) nauczyciela obniża się na potrzeby ustalenia wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe odpowiednio o 1/5 albo 1/4 tego wymiaru, za każdy dzień usprawiedliwionej nieobecności w pracy, dzień ustawowo wolny od pracy, dzień, w którym dla nauczyciela nie zaplanowano zajęć, lub dzień w danym tygodniu, który przypada w innym miesiącu. „Intencją ustawodawcy było, aby to obniżenie obejmowało również tygodnie, w których przypadają dni, na które nauczycielowi nie zaplanowano zajęć” – przekazano. Autorzy projektu proponują uszczegółowienie przepisu poprzez wskazanie, że chodzi o „inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów”.
Rekomenduje się także modyfikację przepisu dotyczącego doraźnych zastępstw. Obecnie godziny doraźnych zastępstw mogą być realizowane w czasie, w którym zostały przewidziane do realizacji przez nauczyciela zajęcia w sytuacji, gdy z powodów dotyczących szkoły w konkretnym dniu nauczyciel nie mógłby zrealizować zajęć wynikających z jego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. W takim przypadku realizuje on godziny doraźnych zastępstw w ramach ustalonego wynagrodzenia. „Zatem ten przepis przewiduje możliwość przydzielenia nauczycielowi godzin doraźnych zastępstw, w ramach ustalonego wynagrodzenia, jeżeli nauczyciel nie mógłby zrealizować w danym dniu zajęć wynikających z obowiązującego go tak zwanego pensum” – podano.
Posłowie proponują rozszerzenie tego przepisu o zajęcia realizowane w ramach godzin ponadwymiarowych. Jeżeli nauczyciel z przyczyn leżących po stronie szkoły nie będzie mógł zrealizować także godzin ponadwymiarowych, będzie można przydzielić mu w zamian za zaplanowane godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, realizację godzin doraźnych zastępstw.
„W takim przypadku nauczyciel realizuje godziny doraźnych zastępstw w ramach wynagrodzenia, które mu przysługuje za zaplanowane zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze, czyli w przypadku przewidzianych godzin ponadwymiarowych otrzyma wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe. Nie otrzyma natomiast dodatkowego wynagrodzenia za realizację godzin doraźnych zastępstw, ponieważ stanowiłoby to podwójne wynagradzanie” – czytamy w uzasadnieniu.
Autorzy projektu sugerują, by nowelizacja weszła w życie z dniem 1 stycznia 2026 r. Projektowane regulacje będą miały zastosowanie do ustalania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe przypadające do realizacji począwszy od dnia wejścia w życie ustawy. Oznacza to, że nauczyciele nie otrzymają rekompensaty za okres od 1 września do 31 grudnia 2025 r. (PAP)
pak/ agz/
