Kredytobiorcy franków szwajcarskich, osoby korzystające z ulgi na pożyczki bez prowizji, a potencjalnie kredytobiorcy WIBOR wraz z kredytobiorcami o „stałym oprocentowaniu” – wszystkie te czynniki mogą wywołać poważną i destrukcyjną falę konfliktów zarówno dla sektora finansowego, jak i dla rządu. Niezależnie od tego, kto ma przewagę, jedno pozostaje faktem: takich scenariuszy należy unikać w przyszłości, ponieważ grożą one całkowitym podważeniem kapitału społecznego, który i tak jest w Polsce niezwykle kruchy. Europejski Kongres Finansowy zaproponował rozwiązanie i istnieje możliwość jego wdrożenia.
/ 123RF/PICSEL
„Jesteśmy w oblężonej twierdzy (…) Jeśli oblężenie okaże się zbyt skuteczne, straty poniosą wszyscy. Konflikt jest szkodliwy (…) Problem tej skali można rozwiązać jedynie poprzez roztropną interwencję rządu” – stwierdził profesor prawa Michał Romanowski, przewodniczący oddziału ekspertów prawnych EKF, którego zespół opracował wzór umowy kredytu hipotecznego ujawniony w zeszłym tygodniu.
– Ryzyko prawne związane z kredytami hipotecznymi rośnie (…) Wszyscy są w niekorzystnej sytuacji – zauważył Andrzej Reich, prezes Klubu Odpowiedzialnych Finansów.
Reklama
Jaki jest cel? Z technicznego punktu widzenia, celem jest minimalizacja ryzyka prawnego związanego z umowami kredytowymi. Banki otwarcie przyznają, że udzielając nowych kredytów, wliczają koszty ryzyka prawnego do swoich marż, przerzucając te koszty na obecnych kredytobiorców, w tym tych z kredytami we frankach szwajcarskich . Dane Związku Banków Polskich wskazują, że koszt ten wynosi średnio 0,81 punktu procentowego na każdy kredyt hipoteczny, co stanowi prawie połowę całkowitej marży pobieranej przez bank. Warto zauważyć, że wzrost marży o 1 punkt procentowy skutkuje około 300 zł dodatkowej miesięcznej raty przy kredycie w wysokości 500 000 zł. W okresie 25 lat daje to łącznie 90 000 zł dla kredytobiorcy.
Michał Romanowski podkreślił, że cel wykracza daleko poza samo ograniczenie ryzyka prawnego, co doprowadziło do tego, że jeden z dużych polskich banków wstrzymał się z udzielaniem kredytów hipotecznych przez ponad rok. W kontekście powszechnych umów, takich jak umowy kredytowe, istnieje niewielkie pole do negocjacji między stronami. Dlatego ustanowienie szablonu dla takich umów oznacza powrót do najlepszych tradycji prawa prywatnego.
Wzór dokumentu umowy jest kompletny
Założenie jest proste: skoro banki i kredytobiorcy zawierają umowy, które następnie są kwestionowane w sądzie z powodu braków prawnych, dlaczego nie spróbować stworzyć umowy modelowej pozbawionej takich wad? Zadanie to jest trudne, ponieważ umowy hipoteczne często trwają dekady, obejmują znaczne kwoty i muszą uwzględniać liczne okoliczności, co komplikuje wysiłki na rzecz znacznego skrócenia i uproszczenia umowy.
Ponadto musimy wziąć pod uwagę ważny czynnik: prawo UE w coraz większym stopniu koncentruje się na ochronie konsumentów. Prawo europejskie ewoluuje, na przykład poprzez ciągłe zaostrzanie wymogów dotyczących ujawniania informacji, umożliwiając kredytobiorcom dochodzenie roszczeń z mocą wsteczną. Co więcej, orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej często prowadzą do jeszcze szerszej interpretacji norm prawnych.
Tymczasem Polacy są obciążeni długiem hipotecznym wynoszącym blisko 500 miliardów złotych . W ubiegłym roku banki udzieliły ponad 200 tysięcy kredytów hipotecznych na łączną kwotę prawie 86 miliardów złotych. Ta zawrotna kwota stanowi zagrożenie moralne dla obu stron umowy.
Trzy lata temu Europejski Kongres Finansowy doszedł do wniosku, że taka sytuacja nie może trwać wiecznie, co skłoniło akredytowany przez niego Klub Odpowiedzialnego Finansowania do podjęcia działań. Udało mu się przyciągnąć uwagę banków, regulatorów bankowych, przedstawicieli organizacji konsumenckich, Rzecznika Finansowego oraz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, które jednak wolały działać niezależnie.
Ostatecznie wybitni prawnicy przejęli inicjatywę i postanowili przełożyć tę koncepcję na tekst prawny. W zeszłym tygodniu, podczas dyskusji w biurze Rzecznika Finansowego, zaprezentowano wzór umowy kredytu hipotecznego . Wydarzenie zgromadziło ponad 50 przedstawicieli świata akademickiego, instytucji publicznych, organizacji konsumenckich i sektora finansowego.
– Jesteśmy na takim etapie, że mamy gotowy dokument (…) Najważniejsze jest jego wdrożenie (…). Zwracamy się z apelem do wszystkich instytucji, które mogą pomóc we wprowadzeniu (wzoru umowy) do obrotu prawnego – zaznaczył Andrzej Reich, prezes Klubu Odpowiedzialnych Finansów.
Interesy przedsiębiorców i konsumentów nie są sprzeczne
Proponowany model umowy o kredyt hipoteczny ma na celu ustanowienie wzorca relacji między bankami a konsumentami. Opiera się on na przekonaniu, że interesy przedsiębiorstw i konsumentów są zbieżne, a nie sprzeczne, promując zasadę obopólnych korzyści . Celem tego przedsięwzięcia jest stworzenie umowy o kredyt hipoteczny, w której prawa i obowiązki obu stron będą jednoznacznie określone, jasno i precyzyjnie sformułowane, nie pozostawiając miejsca na przyszłe spory. Co oznacza relacja oparta na obustronnych korzyściach ?
– Klient jest zabezpieczony przed asymetrią informacyjną (…) Jeżeli zrozumie, że rozmowy będą prowadzone na uczciwych zasadach, to zwróci się do banku (…) Bank z kolei zdaje sobie sprawę, że ryzyka prawne zostaną ograniczone – stwierdził podczas spotkania Michał Ziemiak, Rzecznik Finansowy.
Pomimo złożoności, prawnicy zadbali o to, aby wzór umowy został napisany prostym językiem, unikając sformalizowanego żargonu , który często komplikuje umowy kredytowe dla klientów banków. Umowa wyjaśnia kluczowe pojęcia i mechanizmy, w tym czynniki wpływające na oprocentowanie kredytu.
– Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich uważa ten projekt za niezwykle cenny wgląd w przyszłą sytuację
