Czy klienci płacący gotówką muszą teraz czekać dłużej i mieć ograniczony dostęp do opcji płatności? W czasach szybkich zakupów i coraz powszechniejszych płatności elektronicznych tradycyjna gotówka może stać się uciążliwym aktywem, choć ta niedogodność dotyka przede wszystkim kupującego, a nie sprzedającego.
/ Piotr Kamionka/REPORTER / Reporter
Coraz więcej placówek handlowych w Polsce decyduje się na wdrożenie kas samoobsługowych . Ten trend ma na celu usprawnienie zakupów, obniżenie kosztów pracy i zwiększenie przepustowości klientów . Jednak, jak zauważa portal Bankier, urządzenia te zazwyczaj obsługują tylko transakcje bezgotówkowe . W rezultacie konsumenci, którzy nadal korzystają z gotówki, czekają przy tradycyjnych kasach, z których wiele jest po prostu niedostępnych w różnych sklepach.
Reklama
Płacenie kartą lub pytanie o równość płatności gotówką
W kwietniu 2025 r. poseł Wojciech Zubowski podjął działania w tej sprawie, składając interpelację do Ministra Rozwoju i Technologii. W swojej korespondencji zaproponował, aby sieci handlowe były zobowiązane do utrzymywania odpowiedniego stosunku kas kasowych do bezkasowych , tak aby – jak to ujął – klienci mieli „rzeczywisty wybór sposobu płatności bez konieczności długiego oczekiwania w kolejce”.
Zubowski wskazał konkretne sieci, w których jego zdaniem klienci korzystający z różnych metod płatności są traktowani niesprawiedliwie. Jako godne uwagi przykłady podał Biedronkę, Lidl i Kaufland. Jako korzystny wyjątek wskazał Carrefour, który „w wielu lokalizacjach oferuje kasy samoobsługowe, które umożliwiają płatności gotówką”.
Minister: Konsument ma wybór
Do interpelacji odniósł się Michał Jaros, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii . Powołał się na obowiązujące przepisy dotyczące usług płatniczych, które stanowią, że sprzedawca nie może odmówić zapłaty w walucie wydanej przez Narodowy Bank Polski . Zauważył jednak, że przepisy te obejmują wyjątki, takie jak prowadzenie działalności gospodarczej online, gdy sklep jest całkowicie samoobsługowy lub gdy obsługuje wydarzenie masowe, na którym wyłącznie wykorzystuje się płatności bezgotówkowe.
Odpowiedź ministerstwa, cytowana przez Bankiera, zawiera znaczące stwierdzenie: „W scenariuszu, w którym placówka handlowa jest tak zorganizowana, że korzystanie z kasy samoobsługowej , która umożliwia jedynie płatności bezgotówkowe, nie jest jedyną dostępną opcją płatności, konsument nie jest zmuszony do korzystania z takiej kasy (…), a zatem transakcja nie jest uzależniona od tego, czy konsument zdecyduje się na płatność bezgotówkową ”.
Zatem z prawnego punktu widzenia sklepy spełniają wymagania – pod warunkiem, że przynajmniej jedna tradycyjna kasa fiskalna pozostaje sprawna . Jednak z punktu widzenia konsumenta , który po pracy czeka kilka minut w kolejce z gotówką, podczas gdy inni bezproblemowo przechodzą obok przy kasach samoobsługowych , trudno jest mówić o równym komforcie zakupów.
Czy gotówka schodzi na dalszy plan?
Rozmowa na temat roli gotówki w handlu staje się coraz bardziej istotna, szczególnie w odniesieniu do prywatności i niezależności konsumentów. Dla wielu osób fizyczna waluta pozostaje świadomym wyborem, a nie przestarzałym instrumentem . Służy nie tylko jako metoda płatności, ale także jako symbol autonomii od systemów cyfrowych. Z punktu widzenia rynku gotówka nadal ma duże znaczenie, szczególnie dla osób starszych, osób mniej obeznanych z technologią i tych, którzy priorytetowo traktują anonimowe transakcje . Badania Eurostatu i raporty Europejskiego Banku Centralnego (EBC) potwierdzają, że pomimo rosnącej popularności płatności cyfrowych, znaczna część konsumentów nadal preferuje gotówkę.
W dziedzinie regulacji analizy OECD i Banku Światowego podkreślają konieczność zrównoważenia postępów w płatnościach z dostępnością gotówki, aby uniknąć wykluczenia segmentów społeczeństwa. Firmy konsultingowe, takie jak McKinsey, podkreślają, że sprzedawcy detaliczni powinni utrzymywać hybrydowe systemy płatności, aby sprostać zróżnicowanym potrzebom swoich klientów .
Chociaż udział transakcji gotówkowych stale spada , ich całkowite wyeliminowanie wiąże się z wyzwaniami społeczno-ekonomicznymi. Gotówka pozostaje kluczowym elementem zapewniającym różnorodność i bezpieczeństwo finansowe, jednak jej codzienne wykorzystanie staje się coraz bardziej problematyczne, co wymaga zrównoważonych środków zarówno ze strony regulatorów, jak i rynku.
Narodowy Bank Polski: Gotówka odzyskuje popularność
Narodowy Bank Polski opublikował raport zatytułowany „Informacje o kartach płatniczych – IV kwartał 2024 r.”, w którym zwrócono uwagę na zmiany w zachowaniach płatniczych Polaków . Podczas gdy liczba kart płatniczych wzrosła do rekordowych 46,3 mln, liczba transakcji kartami spadła o 4,9 proc. do 2,7 mld, a ich łączna wartość zmniejszyła się o 0,6 proc., wynosząc 334,3 mld zł. Najbardziej rozpowszechnione pozostają karty debetowe (39,4 mln), przy wzroście liczby kart przedpłaconych, podczas gdy liczba kart kredytowych spadła do 5 mln. Średnio
