Najwyższa Izba Kontroli (NIK) dokonała przeglądu wykonania budżetu w pierwszym pełnym roku urzędowania Andrzeja Domańskiego w Ministerstwie Finansów. „Zarządzanie finansami państwa nadal odbywało się w przeważającej mierze poza budżetem państwa i poza ustawowymi ograniczeniami” – stwierdził Marian Banaś, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, oceniając wykonanie budżetu na 2024 rok. Jednocześnie NIK doceniła inicjatywy rządu i Ministerstwa Finansów mające na celu zwiększenie przejrzystości finansów publicznych, ale jednocześnie przestrzegła przed konsekwencjami dalszego wzrostu relacji długu do PKB dla sektora.
/ Przemysław Piątkowski / PAP
– Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonania budżetu państwa zawiera, pod każdym istotnym względem, wiarygodne informacje i dane – ocenił w czwartek w Sejmie Prezes Najwyższej Izby Kontroli podczas dyskusji nad sprawozdaniem z wykonania budżetu państwa za 2024 r. – Pozytywnie oceniamy proponowane przez rząd kierunki działań w zakresie finansów publicznych, które mają na celu zwiększenie przejrzystości finansów państwa , uproszczenie struktury wydatków publicznych, odpowiedzialne zarządzanie długiem publicznym oraz ograniczenie wykorzystania środków pozabudżetowych – dodał Marian Banaś.
Łączny deficyt budżetu państwa i środków unijnych wyniósł 222,5 mld zł. „ Po raz pierwszy obejmuje on wypłatę 13. i 14. emerytury, co oceniamy pozytywnie, ponieważ zwiększa przejrzystość finansów publicznych ” – zauważył.
Reklama
NIK wyraża obawy dotyczące wykonania budżetu w 2024 r.
Prezes Najwyższej Izby Kontroli wyraził jednocześnie zaniepokojenie wykonaniem ubiegłorocznego budżetu. „ Podobnie jak w latach ubiegłych, ustawa budżetowa i sprawozdanie nie obejmują pełnego spektrum działań mających wpływ na finanse państwa” – zauważył Banaś.
Koszty obsługi długu publicznego w 2024 roku pozostały wysokie i wyniosły 66 mld zł. Jednocześnie potrzeby pożyczkowe nadal rosły, zwiększając się o prawie jedną trzecią w porównaniu z rokiem poprzednim. Jednak ani wydatki, ani deficyt nie pokryły wszystkich zobowiązań wpływających na finanse publiczne. Wskazuje to, że zarządzanie finansami państwa nadal odbywało się w przeważającej mierze poza budżetem państwa i poza ustawowymi ograniczeniami – stwierdził Prezes Najwyższej Izby Kontroli (NIK).
Marian Banaś skrytykował „zakrojone na szeroką skalę” działania podejmowane od 2020 roku , które „umniejszają znaczenie ustawy budżetowej i naruszają podstawowe zasady budżetu – w szczególności jawności i przejrzystości”. „Ze środków zarządzanych przez BGK sfinansowano projekty o wartości ponad 135 mld zł, co stanowi ponad 16% wydatków budżetu państwa i blisko 3,7% PKB” – wyliczył.
Zdaniem Izby takie działania znacząco ograniczają parlamentarny i publiczny nadzór nad wydatkami publicznymi. „ Niemniej jednak chwalimy wysiłki rządu, które doprowadziły do przesunięcia znacznej części nierównowagi finansowej ze środków pozabudżetowych do sektora rządowego – pod nadzorem parlamentarnym” – zauważył Banaś.
Szef Najwyższej Izby Kontroli (NIK) zwrócił uwagę, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych wyniósł 240 mld zł, co stanowi 6,6% PKB – drugi najwyższy wynik w UE. „To poziom porównywalny z 2020 r., czyli z początku pandemii. Trzeci rok z rzędu deficyt przekroczył 3%, co spowodowało objęcie Polski procedurą nadmiernego deficytu” – dodał. Tymczasem dług krajowy wzrósł o około 20%, osiągając relację 44,3% (krajowy dług publiczny) i 55,3% według standardów unijnych. Różnica między tymi wskaźnikami przekroczyła 400 mld zł, czyli 11% PKB. Według Banasia wynika to przede wszystkim z wyłączenia długu środków zgromadzonych w BGK oraz zobowiązań wynikających z tarczy finansowej PFR .
Prezes Najwyższej Izby Kontroli o rosnącym długu publicznym: Ryzyko dodatkowych działań naprawczych
Na podstawie prognoz zarządzania długiem publicznym na lata 2025-2028 prognozuje się, że relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych do PKB przekroczy w 2026 r. poziom 60%. „ Stwarza to ryzyko przekroczenia unijnych progów ostrożnościowych i konieczność wdrożenia dodatkowych działań naprawczych ” – ostrzegł prezes Banaś.
Najwyższa Izba Kontroli wskazała, że w celu usprawnienia nadzoru nad wykonaniem budżetu państwa w kolejnych latach należy ujednolicić zasady prezentacji długu publicznego, tak aby wiernie odzwierciedlały rzeczywisty poziom długu państwa .
„Większość kontroli NIK została oceniona pozytywnie, ale w ośmiu kontrolowanych jednostkach stwierdzono istotne nieprawidłowości . Najważniejsze z nich miały charakter systemowy: reguła wydatkowa nie gwarantowała przywrócenia równowagi finansowej państwa ani nie stanowiła istotnego elementu planowania budżetowego ” – stwierdził w Sejmie. Nie przeprowadzono również skutecznej kontroli wydatków. Ponadto część środków rezerwowych była przeznaczana na zadania niezwiązane z sytuacjami nadzwyczajnymi .
Łączna kwota nieprawidłowości przekroczyła 13 mld zł. Skala obaw Najwyższej Izby Kontroli dotyczących zarządzania finansami publicznymi pozostaje
