Obowiązkowy udział służy jako zabezpieczenie finansowe mające na celu ochronę najbliższych krewnych zmarłego, gdy zostali wykluczeni z testamentu lub gdy spadek, który otrzymają, jest mniejszy niż to, co przewiduje prawo. Ten przepis prawny zapewnia, że interesy najbliższej rodziny zmarłego są podtrzymywane, nawet w przypadkach, gdy zmarły celowo zdecydował się rozdysponować majątek w sposób odbiegający od typowego dziedziczenia ustawowego. Na czym polega ten udział i jak się go dzieli? Dowiedzmy się.
/ 123rf.com / 123RF/PICSEL
Jaka jest wartość zastrzeżonego udziału?
Obliczenie zachowku opiera się na tym, co dana osoba otrzymałaby w ramach dziedziczenia ustawowego :
- Jeżeli osoba uprawniona do zachowku jest trwale niezdolna do pracy lub jeżeli uprawniony zstępny jest osobą małoletnią, zachowek wynosi dwie trzecie tego uprawnienia ,
- W pozostałych przypadkach zastrzeżony udział stanowi połowę tego uprawnienia .
Na przykład, jeśli dziecko zgodnie z prawem odziedziczyłoby połowę majątku, ale nie zostało wymienione w testamencie, może domagać się połowy lub dwóch trzecich wartości tego uprawnienia, w zależności od okoliczności.
Reklama
Kto kwalifikuje się do obowiązkowego udziału?
Zgodnie z polskim prawem cywilnym, zachowek przysługuje wyłącznie najbliższym krewnym zmarłego, a mianowicie:
- potomkowie (dzieci, wnuki, prawnuki itp.),
- współmałżonek,
- rodzice (jeśli byli uprawnieni do dziedziczenia ustawowego).
Inni krewni, na przykład rodzeństwo, dziadkowie lub dalsi krewni, nie kwalifikują się do otrzymania udziału .
Jak obliczyć rezerwę – substrat rezerwowy
Aby ustalić wysokość udziału ustawowego, należy najpierw obliczyć tzw. substrat udziału ustawowego . Jest to całkowita wartość aktywów zmarłego w chwili śmierci, plus niektóre darowizny i zapisy windykacyjne dokonane za jego życia.
Podłoże rezerwatu składa się z:
- prezenty ofiarowane przez zmarłego ,
- postanowienia potwierdzone testamentem, czyli konkretne przedmioty majątkowe wymienione w testamencie,
- fundusz założycielski fundacji rodzinnej, jeżeli nie został utworzony w drodze testamentu,
- aktywa otrzymane z likwidacji fundacji rodzinnej, ale tylko do wysokości funduszu założycielskiego wniesionego przez zmarłego.
Jednak nie wszystkie prezenty są wliczane do ustawowego udziału. Wyjątki stanowią:
- drobne prezenty, takie jak zwyczajowe prezenty rodzinne,
- darowizny przekazane ponad dziesięć lat przed śmiercią zmarłego osobom, które nie są spadkobiercami ani nie są uprawnione do obowiązkowego udziału,
- prezenty dla małżonka dokonane przed zawarciem związku małżeńskiego,
- prezenty przekazane przez zmarłego przed narodzinami dzieci, chyba że zostały przekazane na mniej niż 300 dni przed narodzinami dziecka.
Wartość majątku, darowizn lub zapisów windykacyjnych jest szacowana na podstawie ich stanu w chwili dokonywania tych czynności, podczas gdy bieżące ceny rynkowe są brane pod uwagę przy obliczaniu obowiązkowej części. Oznacza to, że jeśli zmarły przekazał nieruchomość komuś lata temu, jej wartość dla obowiązkowej części będzie szacowana według jej bieżącej wartości rynkowej , a nie wartości w chwili przekazania.
Kto odpowiada za zapłatę zastrzeżonych udziałów?
Podstawowy obowiązek zapłaty obowiązkowego udziału spoczywa na spadkobiercach testamentowych. Jednakże, jeśli spadkobiercy testamentowi nie są w stanie wypełnić tego obowiązku lub próbują go uchylić , odpowiedzialność mogą ponieść również:
- uniewinnieni legatariusze ,
- osoby, które otrzymały prezenty od zmarłego,
- fundacje rodzinne, ograniczone do wysokości funduszu wniesionego przez zmarłego,
- osoby, które otrzymały aktywa z rozwiązania fundacji rodzinnej.
W każdym przypadku zobowiązanie ograniczone jest kwotą wzbogacenia wynikającego z darowizny lub zapisu windykacyjnego.
Opcje ograniczenia zarezerwowanej części
Obowiązkowy udział nie zawsze jest absolutny. Spadkodawca może ograniczyć prawo do obowiązkowego udziału poprzez:
- wydziedziczenie – celowe pozbawienie prawa do obowiązkowego udziału w testamencie, pod warunkiem zaistnienia szczególnych okoliczności, takich jak ciągłe działania sprzeczne z normami społecznymi, popełnianie przestępstw przeciwko testatorowi lub uporczywe zaniedbywanie obowiązków rodzinnych,
- wliczanie darowizn lub zapisów windykacyjnych do obowiązkowego udziału, jeżeli zostały już przekazane uprawnionej osobie.
Ograniczenie lub rozłożenie na raty zastrzeżonych części
W wyjątkowych okolicznościach sąd może zdecydować o odroczeniu zapłaty zachowku , rozłożeniu go na raty, a nawet częściowym obniżeniu
