Krajowa Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” startuje w środę z protestem wyrażonym przez oflagowanie placówek szkolnych i przedszkolnych. Wśród postulatów znajdują się: stały wzrost płac dla nauczycieli i personelu oświatowego, a także unieważnienie niekorzystnych zmian w Karcie Nauczyciela dotyczących godzin nadliczbowych.
Akcja z flagami ma polegać na umieszczeniu flag NSZZ „Solidarność” na budynkach szkół, przedszkoli i innych instytucji edukacyjnych lub w dobrze widocznych punktach wewnątrz budynków. Zaczyna się 12 listopada 2025 r. i potrwa do 20 grudnia 2025 r. Zgodnie z decyzją Rady KSOiW NSZZ „Solidarność” może ona ulec wydłużeniu.
W zatwierdzonej rezolucji oświatowa „Solidarność” żąda: obligatoryjnego podniesienia pensji nauczycieli i osób zatrudnionych w oświacie, powiązania zarobków nauczycieli ze średnim wynagrodzeniem w sektorze przedsiębiorstw, zakończenia iluzorycznego dialogu społecznego z reprezentatywnymi organizacjami związkowymi oraz podjęcia kroków w celu usunięcia negatywnych konsekwencji poprawek w ustawie Karta nauczyciela.
Jak oznajmił PAP przewodniczący KSOiW NSZZ „Solidarność” Waldemar Jakubowski zagadnienie wypłat za godziny ponadwymiarowe jest „elementem, który przeważył szalę", a projekt poselski nie rozwiązuje kłopotu, jaki pojawił się po nowelizacji Karty.
Oflagowanie szkół i przedszkoli stanowi pierwszy etap, po nim będą następne – ogłosił Jakubowski. Podkreślił, że o ich terminie i formie „Solidarność” będzie informować przed ich realizacją.
Godziny ponadwymiarowe to godziny zajęć dydaktycznych lub lekcji dodatkowo przydzielone nauczycielowi poza jego podstawowy etat, ale w ramach 40-godzinnego tygodnia pracy. Temat stał się szeroko dyskutowany w ostatnim czasie w powiązaniu z nowelizacją Karty nauczyciela, która weszła w życie z początkiem roku szkolnego 2025/2026. Mowa o tzw. kompleksowej nowelizacji Karty nauczyciela. Doprecyzowano w niej przepisy m.in. odnoszące się do zasad wyliczania płacy nauczycieli za godziny ponadwymiarowe oraz godziny zastępstw doraźnych. Ustalono m.in. sytuacje, w których nauczyciel zachowuje lub traci uprawnienie do wynagrodzenia za przyznane, lecz niezrealizowane godziny ponadwymiarowe.
Po wprowadzeniu tej nowelizacji związki zawodowe alarmowały, że pedagog, który jest obecny w szkole i czeka na pracę zgodnie z przyznanymi mu godzinami ponadwymiarowymi, nie otrzymuje płacy za nie, gdy brakuje klasy w szkole, na przykład z powodu wycieczki. Związek Nauczycielstwa Polskiego zakomunikował, że otrzymuje sygnały z różnych szkół, że nauczyciele lub całe zespoły pedagogiczne w ramach solidarności zawodowej rezygnują z wyjazdów klasowych ze względu na modyfikacje w rozliczaniu godzin ponadwymiarowych.
W połowie października ministerstwo edukacji wydało komunikat, w którym przedstawiło, że ogólną zasadą jest, iż wynagrodzenie przysługuje za zrealizowaną pracę, czyli za przyznane i przeprowadzone zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze. Równocześnie ustanowiono dwa wyjątki, w których pedagog zachowuje uprawnienie do wynagrodzenia, mimo braku realizacji tych godzin. Pierwszy dotyczy sytuacji, gdy pedagog z rozporządzenia dyrektora wykonuje inne obowiązki opiekuńcze albo wychowawcze, jak na przykład opieka nad uczniami podczas wycieczki, wyjść, np. do teatru, zawodów sportowych czy też imprez szkolnych. Drugi przypadek odnosi się do sytuacji, w której niezrealizowanie przez pedagoga przydzielonych mu w ramach godzin ponadwymiarowych zajęć indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego albo indywidualnego nauczania wynika z przyczyn niezwiązanych z nauczycielem, np. choroba dziecka lub ucznia, a pedagog był w gotowości do realizacji tych zajęć.
Pod koniec października premier Donald Tusk ogłosił zamiar złożenia w Sejmie poselskiego projektu nowelizacji Karty nauczyciela, który przewiduje, że w przypadku, gdy nauczyciele przebywają w szkole gotowi do pracy, a lekcje nie odbywają się z przyczyn od nich niezależnych, nauczyciele otrzymają należne im wynagrodzenie. Premier zaznaczył, że nie będzie tworzony szczegółowy wykaz przypadków, w których należna jest płaca. Projekt został złożony 4 listopada przez grupę posłów Koalicji Obywatelskiej.
„Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe należy się także w sytuacji, gdy brak realizacji przez nauczyciela przydzielonych godzin zajęć edukacyjnych, wychowawczych czy opiekuńczych wynika z powodów niezależnych od pedagoga, a nauczyciel był przygotowany do ich realizacji. W takim wypadku nauczycielowi może zostać zlecone do realizacji w czasie, w którym zaplanowane były zajęcia edukacyjne, wychowawcze lub opiekuńcze, zadania i czynności wynikające ze statutu placówki, w tym zajęcia opiekuńcze lub wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów” – taki zapis widnieje w projekcie poselskim.
KSOiW NSZZ „Solidarność” wyraża negatywną opinię o tym projekcie.
W stanowisku do projektu zaznacza, że uzewnętrznienie gotowości do wykonywania pracy definiuje się w orzecznictwie jako zgłoszenie pracodawcy gotowości do natychmiastowego podjęcia pracy. „Może być ono wyrażone poprzez każde działanie pracownika, wyrażające w wystarczający sposób jego intencję kontynuowania relacji zawodowej – czyli zarówno na piśmie, ustnie, jak i poprzez każde inne zachowanie objawiające pracodawcy wolę pracownika w adekwatny sposób. Może to nastąpić, między innymi, podczas osobistych rozmów z pracodawcą, przez telefoniczne zapytanie pracodawcy o możliwość wykonywania pracy lub zadeklarowanie swojej gotowości i pozostawienie pracodawcy informacji o sposobie komunikowania się, czy też korespondencyjnie (listy, e-maile, wiadomości tekstowe)” – czytamy.
Zdaniem oświatowej „S” zaproponowane w projekcie regulacje „pozornie utrzymują regułę wypłaty wynagrodzenia w sytuacji gotowości do pracy, ponieważ zaproponowano w nich klauzulę, mówiącą o tym, że w takim przypadku nauczycielowi można przydzielić inne zajęcia wynikające ze statutu szkoły”. „Tak skonstruowany przepis przekształca charakter prawa do wynagrodzenia z bezwarunkowego na warunkowy” – ocenia „S”.
Wnosi o wprowadzenie zapisu o następującej treści: „Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje również w sytuacji, gdy brak realizacji przez nauczyciela przydzielonych godzin zajęć nastąpił z powodów niezależnych od nauczyciela, a nauczyciel był gotów do ich realizacji”. Podkreśla, że jest to wdrożenie zapisu Kodeksu pracy, zgodnie z którym: „Pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, jeżeli był gotów do wykonywania pracy, a napotkał przeszkody z przyczyn dotyczących pracodawcy”.
„Solidarność” wskazuje też, że projekt poselski nie rozwiązuje kwestii uczestnictwa nauczycieli m.in. w szkoleniach. Przypomina, że w ramach czasu pracy nauczyciel nie tylko prowadzi zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, ale również przygotowuje się do prowadzenia zajęć, dokształca we własnym zakresie i doskonali się zawodowo, a także uczestniczy w egzaminach.
Zwraca uwagę, że nowelizacja ma wejść w życie dopiero od 1 stycznia 2026 r., bez rekompensaty dla nauczycieli za okres od 1 września do 31 grudnia 2025 r.
Oświatowa „S” wystosowała apel do nauczycieli i pracowników oświaty, aby powstrzymali się od organizacji i uczestnictwa w wycieczkach szkolnych, wizytach w instytucjach kulturalnych czy zawodach sportowych, do momentu wypracowania adekwatnych rozwiązań prawnych i finansowych. „Obecna sytuacja, w której nauczyciele pełnią obowiązki służbowe poza normalnymi godzinami pracy, w weekendy, a niejednokrotnie także w nocy, bez odpowiedniego wynagrodzenia lub przy niejasnym sposobie jego naliczania, jest nieakceptowalna i narusza swobodę wykonywania naszego zawodu” – czytamy w apelu.
W uchwale wydanej pod koniec lutego br. Sąd Najwyższy orzekł, że praca realizowana ponad normę czasu pracy z Karty Nauczyciela jest pracą w godzinach nadliczbowych w rozumieniu Kodeksu pracy, a płacenie za przekroczenie norm czasu pracy, czyli za nadgodziny, jest zasadą w polskim systemie prawnym. Kwestia wynagrodzenia nauczycieli za godziny ponadliczbowe do tej pory nie została uregulowana w prawie.
Zgodnie z Kartą Nauczyciela czas pracy nie może przekraczać 40 godzin tygodniowo w przypadku nauczyciela zatrudnionego na pełny etat. Do czasu pracy zalicza się: realizacja zajęć bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, pozostałe zajęcia, takie jak opiekuńcze i wychowawcze, a także związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. O godzinach nadliczbowych mówimy, gdy nauczyciel poświęci na te zadania więcej czasu, niż przewidziano w przepisie. (PAP)
dsr/ jann/
